Saga - 2003, Blaðsíða 50

48
SIGURÐUR GYLFIMAGNÚSSON
asti gripur sem vel hefur verið vandað til af hálfu Sögufélags á
hundrað ára afmælinu og um leið er hún spegilmynd „íslensku
sögustofnunarinnar" og að því er virðist hluti af opinberum bók-
menntasmekk þjóðarinnar - numdum með augum sagnfræðinga.75
5. Upphaf eða endalok?
Islensk sagnfræði stendur tvímælalaust á tímamótum nú um
stundir eins og greina má víða í hinni sagnfræðilegu umræðu.
Ungu sagnfræðingarnir sem viðruðu hugmyndir sínar í bókinni
Islenskir sagnfræðingar sýna svo ekki verður um villst að straumar
og stefnur nútímasagnfræði hafa leikið um huga þeirra langflestra
og mótað viðfangsefnin á markvissan hátt. Hópurinn er leitandi
og gagnrýninn, hafnar oft línulegri hugsun, viðfangsefnin eru al-
þjóðleg í hugmynda-, aðferða- og efnislegri merkingu og fræði-
mennirnir virðast finna fyrir hinum eilífu mótsögnum sem felast í
umfjöllun um fortíðina á mun meira afgerandi hátt en sagnfræð-
ingar af eldri kynslóðinni. Þeir yngri eru uppteknir af nýjum við-
fangsefnum og möguleikum til greiningar og túlkunar, og þeir
hika ekki við að fara óhefðbundnar leiðir að markmiðum sínum
um leið og velt er upp takmörkunum fræðigreinarinnar.
Ekki er gott að skýra hvers vegna þessi munur á ungu fræði-
mönnunum og „íslensku sögustofnuninni" er svo greinilegur, allt
að því æpandi og yfirþyrmandi, eins og fram hefur komið í þess-
ari grein. Skýringanna er þó trúlega hægt að leita með samanburði
á hugmyndum þeirra og þeim viðhorfum sem birtast í hinni al-
þjóðlegu umræðu um sagnfræði. Engu er líkara en að „sögustofn-
unin" láti nýja orðræðu um aðferðir og hugmyndir að mestu sem
vind um eyru þjóta. Bók Helga Skúla Kjartanssonar er aðeins
nýjasta afurð hennar og dæmi um úrvinnslu sem stenst tæplega
samanburð við fræðilegar hræringar á síðari árum víða í heimin-
um. Og sjaldan er ein báran stök. Erfitt er að segja til um hvort
þessar athafnir og afstaða „íslensku sögustofnunarinnar", það er
75 Þegar ég var að leggja lokahönd á þessa grein bárust þau tíðindi að bók
Helga Skúla hefði verið tilnefnd til íslensku bókmenntaverðlaunanna
2002. Þrír sagnfræðingar sátu í tilnefningarnefndinni: Hjalti Hugason for-
maður (trúarbragðasagnfræðingur), Sigríður Th. Erlendsdóttir (sérfræð-
ingur í kvennasögu) og Þorsteinn Vilhjálmsson (vísindasagnfræðingur).