Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 62

Láti sagntræðingar aft-
ur á móti eins og ekk-
ert hafi í skorist og
sniðgangi sjónvarpið
dæma þeir sjálfa sig úr
ieik. Þá axla þeir ekki
þá ábyrgð sem þeir
bera á því að fortíðin
sé meðhöndluð af
heiöarleika og
skynsemi.
áhrif hjá lesandanum.
Sagnfræðingar verða sem
sagt að hugsa á allt annan
hátt en þeir eru vanir?
Já. Allir sagnfræðinemar
ættu að fá tækifæri til að gera
myndband um sögulegt við-
fangsefni. Slíkt tekur langan
tíma, heila önn eða meir, en
þeir læra ósköpin öll á því.
Það er gott og blessað að
kunna eitthvað fyrir sér í
myndgreiningu en best er að
menn hafi sjálfir prófað að
gera mynd og kynnst því af
eigin raun hversu erfitt það er
t.d. að öðlast tilfinningu fyrir
hrynjandi og myndbyggingu
kvikmynda. Þar erum við
komin að fagurfræðilegum
atriðum en vísindin eru líka
öðrum þræði list. Hvað sem
við höfumst að megum við
ekki gleyma listinni. Þegar við
miðlum sagnfræðilegu efni,
búum til töflu eða gerum
línurit, getum við gert það
betur og nákvæmar með hjálp
listrænna vinnubragða. Frjó og
skapandi vinna með miðla
eins og kvikmyndir og sjón-
varp getur kennt sagnfræð-
ingum að það er fleira sem
hangir á spýtunni við miðlun
sagnfæðiefnis en það að vera
nákvæmur, heiðarlegur og
skýr.
BÆKUR - MYNDIR
-TÖLVUR
Hvers vegna er svo mikil-
vægt fyrir sagnfræðinga að
snúa sér að þessum nýju
miðlum?
Áður fyrr voru höfundar
sögulegra skáldsagna einu
keppinautar sagnfræðinga
sem eitthvað kvað að. Nú hafa
keppinautar sagnfræðinganna
tileinkað sér áhrifamesta miðil
mannkynssögunnar, sjónvarp-
ið. Ljóst er að ekkert á eins
stóran þátt í að móta sögu-
skoðun fólks og sjónvarpið.
Fyrir okkur sagnfræðinga er
þetta spurning um hvort við
viljum vera með eða ekki. Við
megum ekki gleyma að vægi
sögunnar í skólum hefur
minnkað vegna þess að auka
þurfti svigrúm fyrir aðrar
námsgreinar. Samtímasaga sit-
ur nú einnig í fyirrúmi vegna
þess að á 7. áratugnum og
þeim áttunda fannst fólki saga
vera gamalt drasl sem ekki
skipti neinu máli. Þessi
andsögulegu viðhorf, sem
fóru ekki að víkja fyrr en um
1980, hafa leitt til þess að í
skólum öðlast nemendur ekki
lengur sögulega heildarsýn.
Öðlist þeir á annað borð slíka
yfirsýn þá er það fyrir tilstilli
sjónvarpsins. Sagnfræðingar
verða að þekkja sinn vitjunar-
tíma vilji þeir hafa áhrif á það
hvernig uppvaxandi kynslóðir
skynja söguna. Þeir verða að
sporna við öllu ruglinu,
fordómunum og joeirri mis-
notkun sögunnar sem á sér
stað, líka af hálfu stjórnmála-
manna. Við verðum að taka
mið af þeirri staðreynd að það
eru aðrir en við sem miðla
sögu, mest fólk sem enga
sagnfræði hefur lært. Við
verðum að kenna nemendum
að horfa gagnrýnum augum á
sögulegt sjónvarpsefni, gera
þá ónæma fyrir þeim áróðri
sem oft og einatt er haldið að
þeim og gefa þeim kost á að
leiðrétta söguskoðun sína með
þeim hjálpargögnum sem
okkur standa til boða. Þetta er
ástæðan fyrir því hversu
gífurlega mikilvægt ég tel að
nota kvikmyndir og sjónvarps-
efni í kennslu.
í kennslustundum á að
ræða um kvikmyndir og
sjónvarpsþætti sem nemendur
hafa séð þannig að kennarinn
geti haft áhrif á það hvernig
nemendur tileinka sér efni
myndanna. Á milli kennslunn-
ar og hins daglega lífs nem-
enda verða að vera einhver
tengsl. Ef kennslan beinist
aldrei að hlutum sem skír-
skota til þeirra sem sjónvarps-
notenda þá kemur að því að
þeir spyrja sig hvaða gagn sé
eiginlega að þessu öllu sam-
an. Kúrekamyndir eru t.d.
kjörnar til þess að glæða
áhuga nemenda og gera þeim
ljóst að þær eru til vitnis um
ákveðin viðhorf til fortíðar-
innar og að þær móta sögu-
skoðun áhorfendanna. Sagn-
fræðingar bera auðvitað vissa
ábyrgð á ríkjandi viðhorfum til
fortíðarinnar og takist þeim að
vekja fólk til umhugsunar um
miðlun sögu í sjónvarpi og
stuðla að gegnrýnni hugsun
þá væru þeir að gegna því
hlutverki sem þeim ber í þeim
efnum. Láti sagnfræðingar aft-
ur á móti eins og ekkert hafi í
skorist og sniðgangi sjón-
varpið dæma þeir sjálfa sig úr
leik. Þá axla þeir ekki þá
ábyrgð sem þeir bera á því að
fortíðin sé meðhöndluð af
heiðarleika og skynsemi.
Ég verð æ sannfærðari um
að sagnfræðingar eigi að
takast á við hina sjónrænu
miðla. Því betur sem þeir
kynna sér kvikmyndir og
sjónvarp þeim mun betur geta
þeir haft áhrif á hvað er fram-
leitt og hvernig. Og sagnfræð-
ingar hafa enn eina ástæðu til
að sinna þessum málum betur
en þeir gera nú en hún er
blátt áfram sú hversu geysi-
lega skemmtilegt og spenn-
andi það er. Þetta bætir alveg
nýrri og heillandi vídd við
umfjöllun þeirra um fortíðina
og auðveldar þeim að glæða
áhuga annarra á sögu. Allt
myndmál, ekki bara lifandi
myndir, gerir söguna að miklu
meiri upplifun en hún ella
getur orðið.
Mun hlutverk sjónvarps-
ins breytast í framtíðinni?
60