Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 24

Guðni Thorlacius Jóhannesson
Mynd 10. Átti að
þvergirða Kollafjörð,
nota rafmagn til að
reka síldina eins og
fénað í þrær eða
jafnvel dæla henni
upp úr sjónum?
„Varð ... ekkiaf
[þeimj framkvæmd-
um, ” stóð í Spegl-
inum, „en hinsvegar
var Sveini Ben.
gefinn gamaldags
póstur og er sagt að
hann pumpi með
honum síld, sér til
dægrastyttingar. ’’
ekki loka Kollafirði og króa síldina inni?“
spurði Finnur Jónsson alþingismaður í Al-
þýðublaðinu í ársbyrjun 1947 og benti á að lít-
ill vandi væri að þvergirða fjörðinn utarlega
með landnótum þar sem hann væri aðeins 300
faðma breiður og átta faðma djúpur.156 í sept-
ember sama ár skrifaði Ársæll Jónasson kaf-
ari Fiskimálanefnd og lagði til að síldinni yrði
pumpað úr sjónum. Þá hugmynd hafði hann
fengið við köfun mörgum árum áður þegar
síldartorfa lagðist svo þétt að honum að hann
gat sig vart hrært. Þegar Hvalfjörðurinn var
sneisafullur af síld kom til tals að dýpkunar-
skip Vestmannaeyinga yrði látið dæla henni
upp í firðinum, en þegar til átti að taka heykt-
ust menn á hugmyndinni og fundu henni
margt til foráttu.157 Loks verður að nefna þá
tillögu Gfsla Halldórssonar verkfræðings að
loka síld inni í Hvalfirði og Kollafirði með því
að leggja rafmagnslínur fyrir fjarðarmynnin:
Ef það mætti takast að króa síld eða fisk
með rafmagni þá er ekki loku fyrir það
skotið að reka mætti heilar síldartorfur
eins og fénað, t.d. inn í þar til gerða lása
eða sjávarþrær, og dæla síldinni síðan beint
í verksmiðju. Myndi slíkt valda byltingu í
síldveiðum vorum.158
Gísli hafði verið framkvæmdastjóri SR um
skeið fyrir stríð og var nýjungagjarn svo
mörgum þótti nóg um - en ugglaust hefði
Einari skáldi Benediktssyni, sem ætlaði sér
m.a. að girða síld og lax inni í Grafarvogi og
virkja fallvötn landsins, líkað hugmynd hans.
Stjórn SR synjaði hins vegar beiðni Gísla um
að styrkja tilraunir í þessa veru.159
Áform um síldai"verksmiðju í skipi þóttu
nógu róttæk. í febrúarbyrjun 1947, þegar
veiði stóð sem hæst í Kollafirði, voru lagðar
fram á Alþingi tvær þingsályktunartillögur
um það; að annarri stóðu sósíalistarnir Her-
mann Guðmundsson og Áki Jakobsson, en
Gylfi Þ. Gíslason úr Alþýðuflokki að hinni.
Vildi hann láta athuga hvort ekki væri unnt
að festa kaup á gömlu flugmóðurskipi sem
stórveldin vildu losna við um þær mundir og
koma síldarverksmiðju fyrir í því. En hvorug
tillagan var tekin til frekari umræðu.160
Umræður á Alþingi um betri hagnýtingu
síldarinnar urðu miklu ítarlegri veturinn eftir.
Hinn 24. nóvember lagði Pétur Ottesen, þing-
maður Borgfirðinga, til að byggð yrði full-
komin verksmiðja á Akranesi. Jóhann Haf-
stein, félagi hans í Sjálfstæðisflokknum og
þingmaður Reykvíkinga, kvaðst ekki geta
fallist á þá staðsetningu. Hafi einhver fundið
keim af kjördæmapoti við þau orð bætti um
betur yfirlýsing framsóknarmannsins Hall-
dórs Ásgrímssonar, þingmanns Norð-Mýl-
inga:
Mér virðist ekki koma til mála að þessi
verksmiðja verði reist fyrir þann tíma, sem
gert er ráð fyrir, nema þvf aðeins að þeirri
verksmiðjubyggingu, sem ákveðið er með
lögum að byggð verði á Norðausturlandi
árið 1948, verði fyrst lokið.161
í þessum umræðum, sem ekki leiddu til
ákvörðunar af neinu tagi, benti Jóhann Haf-
stein á að bæjarstjórn Reykjavíkur hafði
ákveðið nokkrum dögum fyrr að láta málið til
sín taka. Jóhann var sjálfur bæjarfulltrúi og
átti frumkvæði að því að nefnd var sett á lagg-
irnar til að athuga - eins og sagði í bréfi til
þeirra sem áttu að tilnefna fulltrúa í hana -
hvernig væri „með hagkvæmustum ráðum
hægt að nýta til fulls síldveiðimöguleika þá
sem eru og verða í Faxaflóa.“162 Auk Jóhanns,
sem var formaður og sat fyrir bæjarstjórnina,
voru eftirtaldir í nefndinni: Ingvar Vilhjálms-
son fyrir sjávarútvegsnefnd Reykjavíkur, Jak-
ob Hafstein fyrir LÍÚ, Jón Axel Pétursson
22