Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 77

Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 77
Almenna bænarskráin, tveggja alda afmæli hækkuðu í verði og hrakaði að gæðum. Jafn- framt varð umtalsvert verðfall á flestum gjaldvörum landsmanna og sumum jafnvel hafnað á verslunarstöðum eða miklu meira vinsað úr þeim en áður. Vonbrigði og reiði á íslandi íslendingar höfðu takmarkaða aðstöðu til að gera sér fulla grein fyrir áhrifum stríðsins á verslunina. Sú staðreynd blasti hins vegar við þeim, að kaupendur konungsverslunareigna eða fastakaupmenn voru orðnir nær einir um hituna í verslun landsins. Beinast lá við að kenna þetta fyrrgreindum tilskipunum frá 1792 og 1793, sem höfðu hér vissulega mikil áhrif og vitað var að ýmsir þessara kaup- manna höfðu komið til leiðar með síendur- teknum kvörtunum og kærum í Kaupmanna- höfn. Auk þess að banna íslenskum embætt- ismönnum alla hlutdeild í versluninni hafði Rentukammerið skrifað stiftamtmanni og amtmönnum strengileg bréf haustið 1791 út af slíkum orðrómi, sem var greinilega runninn undan rifjum kaupmanna. Höfðu þó embætt- ismenn og aðrir efnamenn í landinu verið í upphafi fríhöndlunar hvattir án undantekn- inga til að leggja fé í verslun og önnur nytsam- leg fyrirtæki þar. Til viðbótar almennri óánægju í landinu yfir stórversnandi verslunarkjörum þóttust ís- lenskir embæltismenn hafa gildar ástæður til reiði og tortryggni, ekki aðeins gagnvart kaupmönnum heldur og embættismönnuin f Rentukammeri og sölunefnd verslunareigna konungs fyrir tvískinnung. Reynslan hafði þegar sýnt, að kaupendum konungsverslunar- eigna varð mun betur ágengt við að ná fram hagsmunamálum sínum hjá ráðamönnum í Kaupmannahöfn heldur en íslenskum embætt- ismönnum, sem kvörtuðu yfir einhverjum vansmíðum á fn'höndlunarlögunum eða mis- tökum í framkvæmd þeirra. Þetta fékk t.d. Stefán Þórarinsson, amtmaður í norður- og austuramti, mjög að reyna er flestum urnbóta- tillögum hans var oftast nær umsvifalaust hafnað. En vegna lítillar sem engrar sam- keppni var verslunin jafnan afar óhagstæð íbúunum norðanlands og austan.8 Verðlagstaxta og vörueftirlits saknað Auk þess sem nú hefur verið bent á, verður að hafa það í huga að fríhöndlunin hafði í för nteð sér ýmsar verulegar breytingar á þeim verslunarháttum sem íslendingar höfðu lengi átt að venjast. Ein róttækasta breytingin var sú, að í stað stjórnskipaðs verslunartaxta skyldi vöruverð framvegis vera samkomulagsatriði milli kaupmanna og landsmanna. Höfundar fríhöndlunarlaganna í landsnefndinni frá 1785, sem voru síðan flestir skipaðir í sölu- nefndina, voru furðubjartsýnir á það, að þrátt fyrir einangrun landsins og samgönguleysi innanlands, yrði nægileg samkeppni í verslun- inni til þess að hún reyndist hagstæð lands- mönnum, svo sem varðandi verðlag og magn og gæði innfluttra vara. í samræmi við það var kveðið svo á í verslunartilskipuninni frá 13. júní 1787 (II, 14) að samkvæmt eðli frjálsrar verslunar væri ekki hægt að bera fram neinar almennar kærur yfir háu verðlagi eða slæm- um vörum. Hér var einmitt um þau atriði að ræða, sem höfðu lengst einokunar verið helstu kvörtun- arefni íslendinga ásamt kærum yfir skorti á ýmsum brýnustu nauðsynjavörum. Að vísu var svo til ætlast að embættismenn hefðu áfram dálítið eftirlit með því, að helstu nauð- synjavörur væru til í verslunum og ekki væru seldar þar matvörur er hættulegar gætu talist heilsu manna. Að öðru leyti var dregið að mun úr fyrri réttindum embættismanna í landinu til afskipta af versluninni, sem höfðu einkurn verið mikil í tíð konungsverslun- arinnar síðari. I staðinn var meira að segja lögð í verslunartilskipuninni (II, 22) áhersla á skyldur embættismanna til að vera hjálpsam- ir við kaupmenn. íslenskir embættismenn voru allt annað en ánægðir með þessar breyt- ingar, enda töldu þeir ekki vanþörf á ströngu eftirliti með versluninni, slíkur einokunar- bragur sem varð víða á henni eftir tilkomu frí- höndlunar. íslendingum brá einna rnest við það að hafa ekki lengur neinn opinberan taxta að styðjast við um ‘verð á innfluttum vörum og á eigin vörum. Þeir höfðu enga aðstöðu til að fylgjast með verðlagi erlendis og urðu hvort 75
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.