Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 43

„ ...við hlið hennar bliknuðu hinar dásamlegustu hallir Babýlonar og Fom-Grikkja.“
kom hann við á Suðuieyjum við Skotlands-
strendur. Pá uppgötvaði hann mikinn stuðla-
bergshelli á eyjunni Staffa sem átti eftir að
öðlast mikla frægð. Skildist honum að íbúar
Staffa kölluðu hellinn Fingalshelli og taldi
Banks hann því heitinn eftir einni helstu hetju
Ossians-ljóðanna sem öðluðust miklar vin-
sældir á síðari hluta 18. aldar, og voru álitin
forn keltneskur kveðskapur. Síðar reyndust
þau vera frumsamin af Skotanum Macpherson.
Mynd birtist af Fingalshelli í bók samferða-
manns Banks í íslandsferðinni, Unos von
Troils, Bref rörcmde en resa til Island, 1777. "
Má sjá nokkurn skyldleika með henni og þess-
ari mynd í bók Vernes.
Troil lýsti hellinum svo, í þýðingu Haralds
Sigurðssonar:
Hve stórkostlegar eru ekki þær lýsingar,
sem við eigum af súlnagöngum fornaldar,
og hve undrandi verðum við ekki að virða
fyrir okkur súlur þær, sem prýða tíguleg-
ustu byggingar veraldar? En hver sá, sem
þær hefur séð og síðan lítur snilli náttúr-
unnar, súlurnar í Fingalshelli á Staffa, hlýt-
ur að viðurkenna, að þær bera jafn rnikið af
súlunum í Louvre, Sankti Péturskirkjunni í
Rómaborg og öllu því, sem aldirnar hafa
leift af súlnagöngunum í Palmyra og
Paestum, eins og allt annað, sem þessi móð-
ir listanna hefur gert, og skarar fram úr
öllu, senr snilli auðæfi og smekkvísi
Grikkja megnaði að skapa.12
Hér verður ekkert fullyrt um hvort Verne
hefur lýsinguna milliliðalaust eftir Troil. Það
má vel vera og hafa verið hæg heimatökin að
yfirfæra hana á umhverfið við Stapa. En
Verne hefur einnig getað haft frásögnina úr
öðrum ritum um ísland, enda er í ýmsuin
síðari frásögnum af landinu rætt um hversu
mikil líkindi séu með hellunum á Snæfellsnesi
og Fingalshelli á Staffa.11 Pá má geta þess að í
franskri útgáfu Ferðabókar Eggerts Ólafs-
sonar og Bjarna Pálssonar er birt áðurgreind
mynd af Fingalshelli og er hún vafalaust feng-
in að láni úr Bréfum Troils.14 Með hliðsjón al'
þessu þarf ekki að undrast að Verne skyldi
tengja Fingalshelli og ísland.
Sé íslandslýsing Voyage au centre de la
terre borin saman við aðrar frásagnir og mynd-
ir frá íslandi á 19. öld kemur í Ijós að hún á
margt sameiginlegt með þeim og á það bæði
við um lýsingar á mannlífi og náttúru. Mörg-
um varð tíðrætt um náttúru landsins sem væri
hvort tveggja í senn, mikilfengleg og ógnvekj-
andi, og skýrt var frá hversu þungbrýnir
íslendingar væru og húsakynni þeirra aum og
sóðaleg; landsmenn væru þó alls ekki menn-
ingarsnauðir heldur betur að sér en almenn-
ingur flestra annarra Evrópulanda. Hefði
íslandslýsing Voyage au centre de la terre birst
sem sjálfstæð bók hefðu fáir eða engir efast
um að hún væri eftir íslandsfara. „Ferða-
saga“ Vernes og myndir Rious eru því í sjálfu
Mynd 4. Stapi
á Snæfellsnesi.
41