Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 57

vopnadrauginn hér, af þvf að Danir glíma við
hann vegna atburðanna á Grænlandi og þeirr-
ar staðreyndar, að dönsk stjórnvöld fóru leynt
með samskipti sín við Bandaríkjastjórn.
Engu er líkara en sérhver ný kynslóð ís-
lenskra fjölmiðlamanna þurfi að efna til
fréttaveislu um kjarnorkuvopn og Island.
Farið er af stað með grunsemdum, um að
ekki sé allt sem sýnist. Virðist sama, hve nrik-
ið hefur verið fjallað um málið áður, alltaf er
látið eins og nýjar vísbendingar, þótt í öðrum
löndum séu, vísi á drauginn hér. Hið sama á
við um þessar kjarnorkuvopnaumræður og
þátttökuna í mótmælum herstöðvaandstæð-
inga, að síðustu 15 til 20 árin hafa talsmenn
grunsemdanna verið hinir sömu, það er
William Arkin, sérfræðingur Grænfriðunga
frá Bandaríkjunum, og Ólafur Ragnar Gríms-
son alþingismaður. Þótt opinberar nefndir,
eins og Öryggismálanefnd, hafi látið semja
skýrslur um kjarnorkuvopn og Island og fyrir
liggi afdráttarlausar yfirlýsingar frá íslenskum
og bandarískum stjórnvöldum um það,
hvernig þessum samskiptum hefur verið hátt-
að, er enn krafist, að opinber rannsókn sé lát-
in fara fram. Kröfur um það þjóna helst þeim
tilgangi að gera tortryggilegt, að ekki sé við
þeim orðið.
Fróðlegt væri að bera saman þá mynd, sem
hér hefur verið dregin af þróun íslenskra
varnar- og öryggismála, við það, sem fram
kemur í íslenskum sagnfræðiritum eða sögu-
kennslubókum um þetta efni. Spurning er
raunar, hvort tekið er á málinu í kennslubók-
unum. Jafnframt kann að þurfa að leita lengi
til að finna einhverja sagnfræðilega úttekt á
þessu viðkvæma máli, sem sett hefur mikinn
svip á stjórnmálaumræður liðinna tfma.
Áhugamenn ættu líklega fremur að leita að
upplýsingum í ritgerðum stjórnmálafræðinga
en sagnfræðinga.
Ritgerð Vals Ingimundarsonar, sem getið
var í upphafi, sýnir hins vegar, að án ná-
kvæmra sagnfræðilegra rannsókna verða
staðreyndir ekki dregnar fram í dagsljósið.
Þar er svarað spurningum um þátt þessara
mála, sem hefur lengi verið deiluefni. Þeir,
sem sérhæfa sig í rannsókn á í þróun íslenskra
öryggismála, geta ekki gengið fram hjá þess-
a. i ri' gerð.
Gildi sagnfræðinnar
Hún svarar einnig pólitískum spurningum
og fyllir upp í eyður stjórnmálasögunnar.
Sjálfstæðismenn héldu því fram, að Banda-
ríkjastjórn hefði notað lánið til að kaupa
vinstri stjórnina frá varnarleysisstefnu sinni.
Var þetta talinn hreinn áróður af vinstri
mönnum. Á meðan Sjálfstæðisflokkurinn var
í ríkisstjórn og stóð dyggan vörð um hags-
muni vestrænna ríkja, voru lánasjóðir Banda-
ríkjamanna lokaðir fyrir Islendingum. Þeir
opnuðust hins vegar, þegar til valda kom rík-
isstjórn flokka, sem höfðu alið á óvild og tor-
tryggni í garð Bandaríkjastjórnar. Um þetta
mál þarf ekki að deila, eftir að ritgerð Vals
hefur birst.
Það er forsenda þess, að skynsamlegar
ákvarðanir séu teknar um framtíðina, að
menn læri af sögunni. Fátt er þjóðinni til
dæmis hættulegra nú en ala á því, að innlend-
ir menn, sem vinna að því að treysta tengsl ís-
lenska lýðveldisins við aðrar þjóðir, hafi verið
eða séu að vinna gegn íslenskum hagsmunum.
Hið gagnstæða er sanni nær.
Ábyrgð sagnfræðinga er mikil, þegar hug-
að er að því, hvaða mynd þjóðir sjá, þegar þær
líta í spegil sögunnar. Nokkrar umræður hafa
sprottið um það, hvernig fjallað er um sjálf-
stæðisbaráttuna af sagnfræðingum. Má í því
sambandi vitna til þessara orða Guðmundar
Hálfdanarsonar í síðasta hefti Sögu:
Mynd 2.
„Framhaldsskóla-
nemendur kvarta
undan því, aö þeir
fái aldrei tækifæri til
að kynnast Islands-
sögunni i heild á
námsferli sínum,
heldur læri hana
aðeins í brotum
eða brotabrotum. “
55