Ný saga - 01.01.1997, Síða 16

Ný saga - 01.01.1997, Síða 16
Jón Ólafsson blaðamaðurinn John Reed, sjá Einar Ólafsson, Brynjólfur Bjarnason. Pólitísk œvisaga (Reykjavík, 1989), bls. 74-75. Brynjólfur dró í efa ýmislegt sem Hendrik sagði um sam- bönd si'n á þinginu og kvaðst einungis hafa hlustað, enda hafi það verið „ærinn starfi". Pað má hins vegar sjá af út- gefnum gögnum um II. þing Kominterns að gefin hefur verið skýrsla um sósíalisma á íslandi, sjá A. Tivel og M. Heimo, 10 Let Kominterna v Resheniiakh i Tsifrakh (Moskva, Leningrad, 1929). Það er því ekki hægt að draga aðra ályktun en að framkvæmdanefndin hafi hlýtt á Islendingana. 3 Kommúnistaflokkurinn hafði stofnað flokksskóla vor- ið 1919. Haustið 1920 var stofnuð sérstök deild fyrir flokksmenn frá Kákasus og Mið-Asíu að undirlagi Stalíns. Sjá W. McClelIan, „The Comintern Schools", J. Rojahn (ritstj.), The Comintern (Amsterdam, væntan- leg)- 4 Báðir skólarnir voru stofnaðir 1921 samkvæmt ákvörðun miðstjórnar Kommúnistaflokksins og lutu stjórn hennar, sjá McCIellan, „The Comintern Schools“. í þessari grein vísa ég að jafnaði til þeirra undir heitun- um Vesturháskólinn og Austurháskólinn. 5 Enn hafa ekki birst áreiðanlegar tölur um fjölda nem- enda. Það má gera ráð fyrir að við Vesturháskólann hafi að jafnaði verið um 600 stúdentar á fjórða áratugnum þannig að um 300 hafa verið útskrifaðir árlega. Sjá A. Burmeister, Dissolution and Aftermath of the Cominlern (New York, 1955). 4491 nemandi mun hafa stundað nám í Austurháskólanum á meðan hann starfaði. Sjá McClell- an, „The Comintern Schools", bls. 21. 6 Um 600 nemendur voru í Lenínskólanum árið 1930 en þá ákvað framkvæmdanefnd Kominterns að fjölga þeim um helming. Sjá McClellan, „The Comintern Schools“. 7 Helgi Guðlaugsson sem var nemandi við Vesturhá- skólann 1931-32 staðfestir þetta. Hann segir suma sam- nemendur sína jafnvel hafa verið illa læsa. Viðtal, ágúst 1995. 8 Komintern 529-1-636, bls. 139-44 um fyrstu fimm ár Norðurlandadeildar Vesturháskólans og 631-1-218, bls. 15-20 um starfið á Lenfnskólanum. 9 McClellan, „The Comintern Schools", bls. 21-22. - A. Tuominen, The Bells of the Kremlin (University Press of New England, 1983), bls. 88. 10 W. Leonhart, Die Revolution entlásst ihre Kinder (Köln, Berlin, 1955). 11 Allir flokkar sem boðið var að senda nemendur á skóla fengu leiðbeiningar um þetta. Sjá til dæmis leið- beiningar til íslensku kommúnistanna áður en fyrsti nem- andinn varsendur 1929, Komintern 529-1-629. í gögnum skólanna sjálfra má sjá að „konspírasjón" hefur verið tekin mjög alvarlega, þótt nemendur frá þeim löndum þar sem kommúnistaflokkar voru löglegir hafi ekki alltaf verið jafn varkárir. Sjá Komintern 529-l-636a. Ritgerðir nokkurra íslenskra nemenda Vesturháskólans um kon- spírasjón. Gagnrýni á Islendinga fyrirandvaraleysi íþeim efnum: of auðvelt sé að komast á snoðir um fyrirætlanir flokksins. Einnig Komintern 531-1-215, bls. 22-23. 12 Die Kommunistische Internationale, 9. árg. 15.7.1927, bls. 1804-14. 13 Sjá til dæmis Leonhart, Die Revolution entlásst ihre Kinder. 14 Sjá reglur fyrir flokksskólafólk f Komintern 629-1- 636a, bls. 26. 15 Það er rétt að taka fram að Finnar höfðu sérstöðu. Þegar ég tala um Norðurlönd í þessari grein er átt við Norðurlönd utan Finnlands. 16 Skjalasafn utanríkisráðuneytis Rússlands, 035-19-3- 124, samtöl 3.7. og 22.12.1962. 17 Komintern 529-1-626, bls. 40. 18 Komintern 529-1-636. 19 Komintern 529-1-630. Sjá einnig gögn Andrésar Straumlands, varðveitt í skjalasafni MFA, Dagbók 1930. 20 Það olli nokkurri hneykslun meðal Islendinganna að Jafet var leyft að fara sfnu fram þegar heim var komið og meðal annars stofna félag til að „ala upp byltingarmenn". í bréfi sem Jens Figved undirritaði var þess krafist að Jafet fengi engar trúnaðarstöður fyrir flokkinn (Kom- intern 529-1-633, bls. 13, 21). Ekki kemur skýrt fram í skrifum íslendinganna hverjar ástæðurnar voru nákvæm- lega fyrir því að Jafet var sendur heim. Gefið er f skyn að hann hafi ekki tekið námið nógu alvarlega, Jens Figved segir hann hafa slegið verkefnum „upp í grín“, honum varni hvorki gáfur né heilsubrestur heldur „skortur á pólitískum þroska" (sama heimild). Alvöruleysi var jafn- an alvarlegt mál í Kominternskólum. 21 Komintern 529-1-636a og 529-1-637. 22 Komintern 529-1-637. Samráð var haft við íslending- ana um að senda Gísla heim. 23 Sjá Benjamín Eiríksson, í stormum sinna tíða (Reykjavík, 1996), bls. 135-36. 24 Komintern 531-1-215, bls. 32. 25 Sjá Ole Sohn, Fra Folketinget til celle 290 - Arne Munch-Petersens skœbne (Kaupmannahöfn, 1992). 26 Komintern 531-1-219, bls. 8. 27 Sjá Peter Huber, Stalins Schatten in die Schweiz (Zúrich, 1994). 28 Komintern 495-31-117, bls. 96. 29 Um deilurnar, sjá Þór Whitehead, Kommúnistahreyf- ingin á íslandi 1921-1934. Sagnfræðirannsóknir 5 (Reykjavík, 1979), bls. 84-93. 30 Komintern 495-31-119. Plagg merkt Helgason. í Moskvu hafði Stefán dulnefnið Jón Helgason. 31 Komintern 531-1-215, bls 34-35. Undirritað Natsov. Það má gera ráð fyrir að orðalagið „í framleiðsluna" merki vinnubúðir. Dulnefni Svíans var Oman. Hugsan- legt er að Stefán hafi haft fleira gegn sér en það sem hann 14
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.