Ný saga - 01.01.1997, Page 45

Ný saga - 01.01.1997, Page 45
„Vinnan göfgar...“ Magnús um að ríða skuli hrognkelsanet til að byrja með. Netaveiðarnar einskorðuðust við Faxaflóa og voru auk þess umdeildar. Sam- hliða netaríðingum var spunninn hampur í netin. Flestir sem sátu inni þessa mánuði, sex karlar og ein kona, voru frá hálfum mánuði upp í einn mánuð við þennan starfa. Pví mið- ur finnast ekki vinnuskrár eftir maímánuð 1810, en athyglisvert hefði verið að fylgjast með hvort netagerðin hafi aukist. Björn Pórð- arson heldur því fram að vinnusemi og regla hafi verið í góðu lagi veturinn 1809-10 og karlmenn hafi haldið áfram róðrum á sumr- um og unnið ýmis útiverk fyrir stofnunina.54 Þó að ekkert sé til á skrá um þetta og Björn vísi ekki til neinna heimilda verður að álíta þetta líklegt miðað við árin á undan. Fó eru fangar ekki farnir til útróðra í maí 1810 sem þó var algengt og ekki finnast nein skinnföt til róðra í eignaskránni fyrir 1810. Fangar til leigu! Merkilegasti þátturinn í vinnu fanga var út- leiga þeirra, bæði fyrir þá sjálfa og fjáröflun tukthússins. Mikill hluti af vinnu fanganna var á vegum annarra en fangelsisins sjálfs. Það tíðkaðist nefnilega að leigja út tukthús- limi til einstaklinga. Greiðslur af fangaleig- unni runnu í rekstrarsjóð tukthússins líkt og annar arður af vinnu fanga. Þetta hefur lík- lega verið ágætis tekjulind og veitli tukthús- inu ekkert af því þar sem rekstur þess var erf- iður. Þeir sem helst réðu til sín fanga voru emb- ættismenn, kaupmenn, faktorar og hand- verksmenn. Einstaka bóndi leigði fanga, það er að segja þeir sem höfðu efni á slíku. Því miður veita skrárnar ekki upplýsingar um hvað fangarnir unnu hjá þessum einstakling- um, en það má leiða líkur að því. Líklega hafa þeir gengið inn í hvers konar vinnuhjúastörf og hjá handverksmönnunum hafa þeir kannski unnið störf sem tengdust greininni. Fangar voru leigðir út allan ársins hring, en mest var þó um útleigu yfir sumartímann. Flest bendir til að vinsælt hafi verið að leigja fanga og athyglisvert að allar stéttir eiga þar hlut að máli. Björn Þórðarson bendir á að árin 1773-79 hafi fangar unnið hjá stiftamtmanni og styðst í þessum efnum við mjög óaðgengilegar bréfabækur stiftamtmanns.55 í stofnskrá fang- elsisins frá 1784 var tekið fram að leigja mætti út fanga vor og sumar til að tryggja húsinu frekari tekjur. Leigjandi bar þá alla ábyrgð á sakamanni, sá honum fyrir fæði og skilaði honum til baka til tukthússins.56 í reglugerð fangavarðar frá 1787 var hins vegar lagt blátt bann við að fangar væru leigðir út til annarra en opinberra aðila. I vinnuskrá frá 1800 sést að ekki hefur verið farið eftir þessu ákvæði og árin 1807-1809 eru fangar iðulega í vinnu hjá bæjarbúum. Árin 1807-1809 voru tveir embættismenn duglegastir að leigja fanga, Trampe stiftamt- maður og Geir Vídalín biskup. Einnig má nefna Klog landlækni. Árið 1807 var mjög gott ár í útleigu á föngum, en þá var greidd leiga fyrir 1024 vinnudaga, það er að segja skráða vinnudaga, en fangar voru þá 39 tals- ins. Árið eftir fækkar vinnudögum um þriðj- ung.57 Þarna eru ef til vill komin fram áhrif ófriðarins og samfara þeim rýrnun peninga- seðla sem kom verst niður á embættismönn- unum. Árið 1809 var sérstakt því að um vorið voru allir fangar náðaðir utan fjögurra og Mynd 13. Geir biskup Vídalín bar ekki viðurnefnið hinn góði að ósekju. Hann var manna duglegastur við að leigja fanga og oft unnu sömu fangarnir hjá honum mánuðum saman. Merkilegasti þátturinn í vinnu fanga var útleiga þeirra, bæði fyrir þá sjálfa og fjáröflun tukthússins. Þeir sem helst réðu til sín fanga voru embættismenn, kauþmenn, faktorar og handverksmenn 43
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Ný saga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.