Ný saga - 01.01.1997, Side 53

Viðtal við Arthur Marwick
ins sem vonar að skrif hans nái til almennings.
En það eru jákvæðar hliðar á þessu máli.
Undanfarna áratugi hefur tekist að gera fólk
virkara og láta það taka meiri þátt í því að
afla sér sögulegrar þekkingar. Það getur verið
árangursríkara að fólk fari á staðina og sjái
t.d. gamalt verkstæði en að lesa um það í ein-
hverri bók, þótt auðvitað sé líka nauðsynlegt
að lesa bækur. Söfnin sjálf hafa líka breyst til
batnaðar og sýningarnar eru orðnar miklu
gagnlegri en áður var.
*
Ahrif heimsstyrjaldanna
á samfélagið
Heimsstyrjaldirnar tvœr og áhrif þeirra á
samfélagið hafa verið eitt helsta viðfangsefni
þitt í áratugi. Hvernig hafa hugmyndir þínar
og aðferðir á þessu sviði þróast?
Mér finnst þetta efni með því mikilvægasta
sem ég hef fengist við. Fyrsta stóra verkið
mitt á þessu sviði var The Deluge: British
Society and the First World War og fjallaði
það um áhrif fyrri heimsstyrjaldarinnar á
breskt samfélag. Fram að því höfðu menn
einkum fjallað um stríðið sjálft, mannfallið
óskaplega, vanhæfni herforingjanna o.s.frv. í
flestum þessara skrifa var gengið út frá því að
í fyrri heimsstyrjöldinni hefði orðið „vendi-
punktur“ eða „vatnaskil“ í þróun bresks sam-
félags, án þess þó að menn skilgreindu það á
viðunandi hátt. Gat verið að jafn hræðilegur
atburður og fyrri heimsstyrjöldin hefði leitt til
eða tengdist jákvæðum breytingum á samfé-
laginu? Þetta var rannsóknarspurningin sem
ég lagði upp með. Ég hafði ekki mótaða skoð-
un á þessu en var heillaður af viðfangsefninu,
þó frekar sem ógn og harmleik en jákvæðum
atburði. A.J.P. Taylor sagði að fyrri heims-
styrjöldin væri eins og áfengi, því maður leit-
ar alltaf aftur til hennar. Þetta er góð samlík-
ing.
Þegar ég hóf að rannsaka efnið var mér
ljóst að í kjölfar styrjaldarinnar komu ýmsar
félagslegar umbætur, ný skólalöggjöf, trygg-
ingar, stol'nun heilbrigðisráðuneytisins og
kosningaréttur kvenna. Þetta gátu auðvitað
verið tilviljanir, en það virtist full ástæða til að
rannsaka þetta nánar. Rannsóknir mínar
sýndu að ýmsar jákvæðar þjóðfélagsbreyting-
ar tengdust styrjöldinni. Stóra spurningin var
hins vegar hvernig á þessu stóð? Oft hafði
veriö fullyrt að stríð hröðuðu þjóðfélags-
breytingum en ekki útskýrt hvers vegna. Sam-
bandið þarna á milli var óútskýrt og nauðsyn-
legt að setja fram kenningu um þetta. Ég fór
að móta kenninguna um allsherjarstríð og
þjóðfélagsbreytingar í fyrstu bókinni minni.
Eftir það varð ég ef til vill of upptekinn af
þessari frekar sértæku kenningu og fylgdi
henni eftir í annarri bók um báðar heimsstyrj-
aldirnar, Britain in the Century of Total War,
sem ég er eftir á að hyggja ekki alveg ánægð-
ur með. Síðan kemur War and Social Change
in the Twentieth Century, þar sem borin er
saman reynsla margra landa og reynt að
greina hvers vegna styrjaldir lciða til þjóðfé-
lagsbreytinga. Hún er að rnínu mati of óhlut-
bundin og einföld og ýkir áhrif styrjaldanna á
samfélagsþróunina.
Síðan þá hef ég mest verið að bregðast við
því sem aðrir hafa skrifað og endurskoða
surnt af því sem ég hef skrifað áður. Ég samdi
Gat verið aó
jafn hræðilegur
atburður og fyrri
heimsstyrjöldin
hefði leitt til eða
tengdist jákvæð-
um breytingum
á samfélaginu?
A Coniparativo Study of Britain. Frnncc
Gcrnumy, Russia and tho United Statos
Arlhur Marwick
51