Ný saga - 01.01.1997, Side 77

Ný saga - 01.01.1997, Side 77
Konur og kvennarán á íslandi á 12. og 13. öld Helgu, dóttur Jóreiðar, hafi verið ein afleið- ing þessa máls. Grágás hefur mjög skýr og afdráttarlaus ákvæði um kvennarán. Ef kona var numin á brott var það skóggangssök fyrir þann sem skipulagði ránið og alla þá sem tóku þátt í því. Allar samvistir við ránsmennina vörðuðu fjörbaugsgarð.16 Eins og fram kemur í frá- sögnum af þessum sjö kvennaránum er ekki að sjá að farið hafi verið eftir þessum lagaá- kvæðum, enda vandasamt að koma lögum yfir goðana. í þau fáu skipti sem goðar voru dæmdir áttu þeir í höggi við voldugri goða sem notfærðu sér dómskerfið til að koma höggi á andstæðinga sína. Árið 1223 fékk til að mynda Snorri Sturluson Þorvald Vatns- firðing dæmdan skógarmann og „sekt fé hans allt ok goðorð".17 Sækjandinn varð sjálfur að hrinda dómnum í framkvæmd, og eins og sjá má af deilum þeirra Þorgils og Hafliða var ekki hlaupið að því. Eftir að Þorgils hafði ver- ið dærndur skógarmaður átti Hafliði lögum samkvæmt að heyja féránsdóm í Saurbæ. Þeg- ar Hafliða bar að garði með sína menn hafði Þorgils safnað saman sínum stuðningsmönn- um og hefði komið til átaka ef góðgjarnir nienn hefðu ekki borið klæði á vopnin. Rannsóknir annars staðar á Norðurlönd- um benda allar í þá átt að dánartíðni kvenna hafi verið hærri en karla. Meginástæður þessa eru að margar konur dóu af barnsförum og af völdum sjúkdóma; það voru fyrst og fremst konur sem önnuðust sjúka og lfkurnar á því að þær veiktust voru því meiri en hjá körl- um.'8 Engin ástæða er til að ætla að aðstæður hafi verið aðrar á íslandi. Á þjóðveldisöld voru konur því sennilega færri en karlar, og fyrir goðana var mikilvægt að stjórna þessari „auðlind“. Það vitnaði um völd þeirra og virðingu.1'' Goðarnir stjórnuðu oft og iðulega giftingum ættingja sinna, vina og fólks á valdasvæðum sínum. Að giftast ríkri konu var oft eini möguleikinn til fjár og frama. Þess vegna var mikilvægt fyrir goðana að hafa sem mesta og besta stjórn á hjónabandsmarkaðn- um. Þeir áttu þess þá kost að hygla vinum sínum og frændum með góðu kvonfangi og gátu þannig tryggt sér stuðning þcirra.20 Völd, virðing og auðlegð íslenskra höfð- ingja sést meðal annars á frillulífi þeirra. Jón Loftsson hafði frillu sína, Ragnheiði, í Odda, að konu sinni lifandi,21 Þorvaldur Vatnsfirð- ingur hafði, eins og frægt er orðið, tvær frillur hjá sér þegar ráðist var á hann í Vatnsfirði 1222.22 Sæmundi Jónssyni, voldugasta höfð- ingja landsins í upphafi 13. aldar, er lýst á eft- irfarandi hátt: Sæmundr þótti göfgastr maðr á íslandi í þenna tíma. Hann hafði í Odda rausnarbú mikit, en átti mörg bú önnur. Eigi var Sæmundr eiginkvæntr . . . Þau váru elzt barna Sæmundar Margrét . . . ok Páll . . . Sæmundr átti dóttur, er Sólveig hét, ok var Valgerðr, dóttir Jóns Loðmundarsonar, móðir hennar. Hon varðveitti bú at Keld- um . . . Vilhjálmr ok Haraldr, Andréas ok Filippus váru synir Sæmundar. Yngvildr Eindriðadóttir var móðir þeira, - [hon varðveitti bú]. Hálfdan ok Björn ok Helga váru sér um móður. Þorbjörg hét þeira móðir, [rangæsk kona]. Öll váru börn hans fríð ok vel mennt.23 Göfgi Sæmundar fólst meðal annars í því að hann átti börn með fjórum konum og hefur Grágás hefur mjög skýr og afdráttarlaus ákvæði um kvennarán. Ef kona var numin á brott var það skóg- gangssök fyrir þann sem skipulagði ránið og alla þá sem tóku þátt í því
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Ný saga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.