Ný saga - 01.01.1997, Page 77

Ný saga - 01.01.1997, Page 77
Konur og kvennarán á íslandi á 12. og 13. öld Helgu, dóttur Jóreiðar, hafi verið ein afleið- ing þessa máls. Grágás hefur mjög skýr og afdráttarlaus ákvæði um kvennarán. Ef kona var numin á brott var það skóggangssök fyrir þann sem skipulagði ránið og alla þá sem tóku þátt í því. Allar samvistir við ránsmennina vörðuðu fjörbaugsgarð.16 Eins og fram kemur í frá- sögnum af þessum sjö kvennaránum er ekki að sjá að farið hafi verið eftir þessum lagaá- kvæðum, enda vandasamt að koma lögum yfir goðana. í þau fáu skipti sem goðar voru dæmdir áttu þeir í höggi við voldugri goða sem notfærðu sér dómskerfið til að koma höggi á andstæðinga sína. Árið 1223 fékk til að mynda Snorri Sturluson Þorvald Vatns- firðing dæmdan skógarmann og „sekt fé hans allt ok goðorð".17 Sækjandinn varð sjálfur að hrinda dómnum í framkvæmd, og eins og sjá má af deilum þeirra Þorgils og Hafliða var ekki hlaupið að því. Eftir að Þorgils hafði ver- ið dærndur skógarmaður átti Hafliði lögum samkvæmt að heyja féránsdóm í Saurbæ. Þeg- ar Hafliða bar að garði með sína menn hafði Þorgils safnað saman sínum stuðningsmönn- um og hefði komið til átaka ef góðgjarnir nienn hefðu ekki borið klæði á vopnin. Rannsóknir annars staðar á Norðurlönd- um benda allar í þá átt að dánartíðni kvenna hafi verið hærri en karla. Meginástæður þessa eru að margar konur dóu af barnsförum og af völdum sjúkdóma; það voru fyrst og fremst konur sem önnuðust sjúka og lfkurnar á því að þær veiktust voru því meiri en hjá körl- um.'8 Engin ástæða er til að ætla að aðstæður hafi verið aðrar á íslandi. Á þjóðveldisöld voru konur því sennilega færri en karlar, og fyrir goðana var mikilvægt að stjórna þessari „auðlind“. Það vitnaði um völd þeirra og virðingu.1'' Goðarnir stjórnuðu oft og iðulega giftingum ættingja sinna, vina og fólks á valdasvæðum sínum. Að giftast ríkri konu var oft eini möguleikinn til fjár og frama. Þess vegna var mikilvægt fyrir goðana að hafa sem mesta og besta stjórn á hjónabandsmarkaðn- um. Þeir áttu þess þá kost að hygla vinum sínum og frændum með góðu kvonfangi og gátu þannig tryggt sér stuðning þcirra.20 Völd, virðing og auðlegð íslenskra höfð- ingja sést meðal annars á frillulífi þeirra. Jón Loftsson hafði frillu sína, Ragnheiði, í Odda, að konu sinni lifandi,21 Þorvaldur Vatnsfirð- ingur hafði, eins og frægt er orðið, tvær frillur hjá sér þegar ráðist var á hann í Vatnsfirði 1222.22 Sæmundi Jónssyni, voldugasta höfð- ingja landsins í upphafi 13. aldar, er lýst á eft- irfarandi hátt: Sæmundr þótti göfgastr maðr á íslandi í þenna tíma. Hann hafði í Odda rausnarbú mikit, en átti mörg bú önnur. Eigi var Sæmundr eiginkvæntr . . . Þau váru elzt barna Sæmundar Margrét . . . ok Páll . . . Sæmundr átti dóttur, er Sólveig hét, ok var Valgerðr, dóttir Jóns Loðmundarsonar, móðir hennar. Hon varðveitti bú at Keld- um . . . Vilhjálmr ok Haraldr, Andréas ok Filippus váru synir Sæmundar. Yngvildr Eindriðadóttir var móðir þeira, - [hon varðveitti bú]. Hálfdan ok Björn ok Helga váru sér um móður. Þorbjörg hét þeira móðir, [rangæsk kona]. Öll váru börn hans fríð ok vel mennt.23 Göfgi Sæmundar fólst meðal annars í því að hann átti börn með fjórum konum og hefur Grágás hefur mjög skýr og afdráttarlaus ákvæði um kvennarán. Ef kona var numin á brott var það skóg- gangssök fyrir þann sem skipulagði ránið og alla þá sem tóku þátt í því
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Ný saga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.