Ný saga - 01.01.1997, Síða 79

Ný saga - 01.01.1997, Síða 79
Konur og kvennarán á Islandi á 12. og 13. öld Konur og kvennarán í þessum ritgerðarstúf hefur sjónum enn ekki verið beint að fórnalömbunum: konunum sjálfum. Hvaða konum var rænt og hvernig brugðust þær við? Þær mæðgur Hallgerður og Valgerður voru af svokallaðri Möðruvellinga- og Fljótamannaætt. Ketill biskup Þorsteins- son var afabróðir Hallgerðar. Ólafur Sölva- son prestur, maður Hallgerðar, var bróðir goðans Páls Sölvasonar. Þeir bræður voru af Reykhyltinga- og Melamannaætt. Langafi Jóreiðar Hallsdóttur var Þorgils Oddason. Hún hafði verið gift Skarðverjanum Þórði Narfasyni, dóttir þeirra var Helga sem giftist Sturlu Þórðarsyni. Engar upplýsingar finnast aftur á móti um ættir Álofar, Þórunnar eða konu Ásbjarnar. Ég geri ráð fyrir að flestar þeirra hafi verið dætur betri bænda. Ef kvennarán áttu að skila tilætluðum árangri varð að ræna konum sem eftirsjá var í, konum sem voru mikils metnar. Frásögnin af brottnámi Álofar í Sturlu sögu er dæmigerð fyrir áhuga höfunda Sturl- unga sögu á örlögum kvenna. Þagað er þunnu hljóði yfir tilfinningum og viðbrögðum henn- ar. Höfundur Sturlu sögu undirstrikar aftur á móti að Þorgrímur hafi brugðist „illa við“ og fundist sér gerð „svívirðing“. Þetta sjónarmið kemur ekki á óvart. Konur voru ekki mikils metnar í þessu samfélagi. Eftir frásögninni að dæma hefur höfundurinn álíka mikinn áhuga á örlögum Álofar og hestsins. Möguleiki kvennanna til að fiýja án að- sloðar var lítill sem enginn. Eina vörnin sem þær höfðu var hungurverkfall. Sú spurning vaknar við lestur þessara frásagna hvort allar hinar brottnumdu konur hafi haft áhuga á að láta bjarga sér. Það er ekki að sjá að Hallgerði hafi mislíkað að Vatnsfiröingar rændu henni. Samkvæmt Sturlu sögu vill Jón Loftsson að hún „leggi hug sinn frá jressu óráði“, að hún „sjálfviljandi" rjúfi sambandiö við Pál Þórðarson, að hún „sæmi“ bónda sinn og sælti sig við „mannamun" Vatnsfirðinga og manns hennar, sem var goðaættar eins og nefnt hefur verið. Jón Loftsson þarf að beita allri sinni list til að sannfæra Hallgerði um að hverfa aftur til eiginmanns síns. Svo mikinn metnað leggur Jón í að Hallgerður virði orð hans að hann heitir henni vináttu sinni, það er að segja stuðningi í öllum málum. Þetta er eitt af fáum skiptum í heimildum um 12. og 13. öld þar sem konu er heitið vináttu. Það voru aðallega karlar sem stofnuðu til vináttubanda og fyrst og fremst þeir sem tóku þátt í stjórnmálum tímabilsins. Vináttuloforð Jóns til Hallgerðar er mikill virðingarvottur. Að hún hafi notfært sér vináttu Jóns kemur berlega í ljós þegar hún sækir hann að málum og biður hann að ná dóttur sinni úr klóm Sveins Slurlusonar.29 Agnes Arnórsdóttir hefur í nýlegri bók, Konur og vígamenn, túlkað þessa frásögn á nokkuð annan veg. Hún telur að í orðum Jóns Loftssonar liggi virðing fyrir festarsamningi milli tveggja fjölskyldna: „Með slíku konu- námi var [festarsamningurinnj gerður að engu, og því um algjöra lögleysu að ræða. Samskipti fólks skyldu lúta þeim meginregl- um sem samið var unt og fest í venjurétt eða lög.“ Ástæðan fyrir því að Hallgerður sneri aftur til bónda sfns var sú að hún gat „ekki tekið þá áhættu að missa stuðning frænda sinna og Jóns Loftssonar.“ Agnes telur jafn- framt aö frásögnin sýni „valdaleysi kvenna og áhrifamátt. Þær gátu aflað sér pólitískra stuðningsmanna, en urðu líka að fara eftir settum reglum.“3" Ég tel að Agnes geri Jón Loftsson að meiri móralista en ástæða er til. Jón er fyrst og Möguleiki kvennanna til að flýja án aðstoðar var lítill sem enginn. Eina vörnin sem þær höfðu var hungurverkfall. 77
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.