Ný saga - 01.01.1997, Page 92

Már Jónsson
Admirolgode 291B
ko ko ke ko
—V— L*—
S t £ S t
2 .etage
Mynd 4. Teikning af
húsi Árna og íbúð í
Aðmírálsgötu sam-
kvæmt úttekt frá
1717. St. merkir
stofa, ke er eldhús,
ka svefnherbergi, f
er forstofa og sal
skýrir sig sjáift.
Ofnar eru ferkant-
aðir með hvítu í, en
skorsteinar án opn-
unar alveg svartir.
manns með peninga sína í strigapoka.13 Ekki
veitti af að fá sér í staupinu!
Umskiptin voru ill, því Arni missti húsið og
umtalsverðan hluta eigna sinna. Handritun-
um var í fyrstu komið fyrir í húsi Hans
Beckers timburkaupmanns, vinar Árna sem
hafði starfað fyrir hann á íslandi. Becker bjó
á horni Kóngsins Nýjatorgs og Gothersgötu,
utan við eiginleg borgarmörk. í»ar var Metta
eiginkona Árna, skráð til heimilis með tvær
vinnukonur og tvo vinnumenn í manntali
dagana 8.-9. nóvember. Árni var aftur á móti
sagður vera til húsa í embættisbústað Peders
Örsleffs, kapeláns við Hólmsins kirkju í
Stærrastræti, þar sem nú er Hólmsins kanall,
ásamt eiginkonu, vinnumanni og tveimur
vinnukonum.14 Metta var þar af leiðandi tví-
skráð og sjálfsagt vinnufólkið líka, því árið
1717 höfðu þau haft tvo vinnumenn og tvær
vinnukonur, en áttu vagn og tvo hesta. Par að
auki var skrifari skráður til heimilis hjá þeim
í prófessorsbústaðnum, ekki nefndur með
nafni, að öllum líkindum Magnús Einarsson.15
Ævilok
Eftir brunann treysti Árni sér varla til að vera
einn síns liðs og hafði Jón Ólafsson eftir hon-
um í æviágripi frá 1738: „jeg har mist min
glæde og den kan intet menneske give mig.“16
Hann var þó ekki af baki dottinn og skrifaði
séra Jóni Halldórssyni í Hítardal um vorið:
„Stundum gengur mér missirinn til geðs, en
stundum brosi ég að sjálfum mér og mínum
hégómlegu þönkum.“ En þrátt fyrir allt var
hann staðráðinn í að ná einhverju aftur af því
sem brann og í bréfum til vina á íslandi um
ófarirnar æskti hann þess að þeir útveguðu
uppskriftir skjala og annað efni sem hann
þóttist hafa misst. Magnúsi Einarssyni á Jörfa
og Jóni bróður sínum sendi hann pappír til
góðra verka, en skrifaði almenna yfirlýsingu
í bréfi til Magnúsar sonar Páls Vídalíns: „að
hann sendi mér til Iáns eður eignar öll þau
gömul bréf sem fyrir honum verða, svo lengi
hann spyr mig lífs.“17
I bréfum vorið 1729 skrifaði Árni um „hús-
rúm þröngt“ og „bágt húsrúm“ til útskýringar
á því að hann gæti lítið unnið við handrit sín
og skjöl.1* Fyrst um sinn bjó hann áfram í
Stærrastræti, en um sumarið var hann í Laxa-
götu skammt þar frá, að öllum líkindum í húsi
sem kapelán Hólmskirkju hafði til umráða.
Um haustið fluttist hann í Aðmírálsgötu, ann-
að hús frá horninu á Laxagötu vinstra megin
þegar gengið er frá Nikulásarkirkju.'11 Vetur-
inn eftir brunann var harður og segir Jón
Ólafsson í dagbók sinni 19. janúar: „voru svo
mikil ísalög um þessa tíma, að ég spatieraði á
ísum út að Prövesteinen og Trei Croner.
Drukknuðu margir eða helfrusu." Mánuði
síðar höfðu sex menn frosið í hel frá áramót-
um og ekki fyrr en undir lok marsmánaðar
„tók til að þiðna.“ Fyrstu dagana í apríl kóln-
aði þó aftur.20 Þrátt fyrir kuldann hélt Árni
uppteknum hætti með að ganga til vinnu við
skjalasafn konungs á Hallarhólmanum og
heimsækja vini sína, en hirti ekki um reglu-
bundnar máltíðir. Hann hafði annast skjala-
safnið einn frá því Rostgaard fór frá, en fékk
nú mann sér til aðstoðar í mars 1729 „til
nogen lættelse ved dine tiltrædende aar og
alderdom“, eins og konungur orðaði það.21
Svo virðist sem Árni hafi flutt handrilin
með sér á milli húsa og hélt þeim áreiðanlega
í röð og reglu eftir því sem húsrúm leyfði.
Engin merki eru þess aftur á móti að hann
hafi haldið uppteknum hætti með að skrifa
minnisgreinar um einstök handrit og leggja
með þeim svo síðari tíma fræðimenn fengju
notið. Ekki fékkst hann heldur við uppskrift-
ir eða nokkuð annað tengt handritum. Skrán-
ing kom enn síður til greina við þessar að-
stæður og ekkert varð úr því áformi frá því
fyrir brunann að Finnur Jónsson yrði settur í
það verk.22 Árni bjóst auk þess ekki við að lifa
öllu lengur, lofaði reyndar mörgum einhverju
að ári í bréfum vorið 1729, en gat þess í einu
þeirra að „lifi ég eitt ár eður tvö (hvar fyrir
guð ráði)“ skyldi hann vera búinn að gera
nokkra ráðstöfun „á mínum eftirlátnum fá-
tækdóm.*123
Veður var skaplegt haustið 1729, en áður
en Árni fluttist í Aðmírálsgötu „varð hann
kvillaður“, eins og Jón Ólafsson orðaði það.
Kvefpest gekk í borginni og létust margir.
Aðfangadag jóla kólnaði fyrir alvöru og
klukkan átta um kvöldið kenndi Árni bana-
sóttar sinnar „með bakverk í smáhryggnum
fyrir ofan lendarnar, sem sló sér síðan inn til
90