Birtingur - 01.01.1959, Side 5

að geta verið einn — eða öllu hcldur cins og ópersónulegur hlutur —
einhvcrs staðar. En borgin er svo lítil að manni verður skammgóður
veimir að þessum kosti hennar líka. Ef maður asnast til að birta eitt-
hvað eftir sig í Heimilisritinu, er hann ófriðhelgur eftir það — getur til
clamis ekki farið inn í veitingahús án þess að allir viti hver hann er.
Þetta er óþagilegt. Hann getur átt von á að vaðið sé að honum með
fleðulátum og sagt: Sæll og blessaður. Ég hef lesið kvæði eftir þig, þú
ert mikið skáld. Sérstaklega er það óbrigðult, ef hann hefur aldrei ort
kvæði, en kannski skrifað ferðasögui. Þessir framhleypnu menn finnst
mér borgin vera. Því hinir mennirnir eru einhvers staðar inni í skel sinni:
misheppnuð slcáld og milljónamæringar að barma sér yfir því að þeir
skuli ekki veia milljónlausir og vera fátæk skáld. Nú, svo er það Jónas
frá Hriflu: hann er ein hlið borgarinnar. Hann er diktatorinn: einræðis-
herrann. I borginni eru margir diktatcrar, menn sem vilja kannski ráða
yfir einni verksmiðju. Sumir eru þannig að ef þeir eru settir yfir nokkra
cskukalla hjá bænum, þá eiu þeir orðnir diktatorar. En Jónas er diktator
diktatoranna, mestur ráðríkismaður vór síðan Jón Sigurðsson leið, mann-
inn sem ætlaði að gera Fjölni að júristablaði, heimtaði að fá að vera for-
stjóri, þegar honum var boðin samvinna. Þetta er borgin: það er plebeiinn
og það er diktatorinn. Þetta er gullgrafarabær, þar sem þrælslund og
drottnunarhneigð tvímenna á einni geit. Þar á milli er ekkert.
Ljótt er að heyra. En samt er ég sannfærður um að án þess andlega
samneytis sem skáldin hafa haft hér við sína líka og áhugamenn um
skáldslcap, hefðu menn eins og Tómas, Steinn og Magnús aldrei skrifað
þær bækur sem þeir hafa skrifað, andæfði ég.
Það hefði verið nákvæmlega. sama, þó að þeir hefðu átt heirna austur á
fjörðum, svaraði Stefán Hörður. Hitt er annað mál, að hér eru prent-
smiðjur sem ekki eru þar. Það er eini munurinn, sem máli skiptir. Hið
andlega andrúmsloft bæjarins er allt utan af landi. Þegar hreint andlegt
loft kemur til Reykjavíkur, einangrar það sig frá fúla loftinu hér. Það
verður aldrei reykvískt loft, en þetta er íslenzkt loft, ekki staðbundið
hreppaloft. Ég á boi’ginni mikið að þakka fyrir að hún hefur dregið þetta
fólk að sér, eða réttara sagt: ég á borginni það að þakka, að hún er svo
fúl að þetta fólk hefur hnappazt saman. Það er eins og þegar maður hellir
í vatn einhverju sem ekki samlagast vatninu, þá hleypur það saman,
myndar stundum brák ofan á vatninu — til dæmis olía — og getur verið
ljémandi fallegt jafnvel ofan á hlandfor. Ég þekki engan mann upprunn-
inn úr Reykjavík sem hefur nokkra mannlega skynjun, nema hann hafi
sótt sér lífsloft til þessara aðkomumanna í bænum, ellegar þá dvalizt
árum saman erlendis. Þetta er ný borg með engar tradisjónir. Hin ekta
andlega Reykjavík er Norræna félagið, söngfélög og lúðrasveitir, frí-
múrarar og alls konar andlegar öryggiskeðjur. Ég hugsa þær séu ryðg-
Birtingur
3