Birtingur - 01.01.1959, Page 83

Thor Vilhjálmsson:
Anders Ek
I.
Fyrir einum sex árum var ég ofurlítið að reyna að kynna mér kvik-
myndaferil Carls Dreyer vegna þess að kvikmynd hans Píslarsaga
Jóhönnu af Örk (La Passion de Jeanne d’Arc) hafði sann-
fært mig um að hann væri einn mesti kvikmyndasnillingur heimsins. Það
var áður en Dreyer kvikmyndaði 0 r ð i ð og fékk verðlaun á hátíð í
Feneyjum fyrir. Þá var æði hljótt um Dreyer, í næstum áratug hafði hann
ekkert getað kvikmyndað vegna fjárskorts. En ég frétti þá að síðast
hefði hann gert kvikmynd með þrem persónum. Hann hafði lengi haft
hug á því að gera slíka mynd en loks fengið tækifæri eftir kvikmynd sína
Dag Reiðinnar (Dies Ira,e) sem vakti heimsins athygli.
Aðeins þrjár persónur í einni kvikmynd. Dreyer hefur alltaf vandað rnjög
val leikaranna í hlutverk, hann álitur að þeir verði að hafa alveg sér-
stakar andlegar forsendur sem hæfi því hlutverki sem þeim er valið. En
í þetta sinn fékk hann ekki ráðið valinu. Hann var ofurliði borinn af
fjármálastjórum fyrirtækisins. Ég frétti líka að hann hefði lagt sérstak-
lega mikla áherzlu á að fá ungan sænskan leikara í annað aðalhlutverk.
Nei nei, sögðu fínansmennirnir, þeim þótti nafn mannsins ekki nógu víð-
kunnugt meðal stjörnudýrkandi milljóna kvikmyndagesta.
Þessi maður var Anders Ek sem nú er einn af allra þekktustu leikurum
Svía, bæði úr leikhúsi og líka af kvikmynd Ingmars Bergman Gyclornas
Afton, þar lék hann af snilld óhamingjusaman trúð. Kvikmynd Drey-
ers misheppnaðist, tíminn hefur sýnt sem vænta mátti að Dreyer hafði
rétt fyrir sér, hinir aurasjúku peningamenn töpuðu aurum sínum, Dreyer
varð að bíða í heilan áratug eftir næsta tækifæri til að sigra heiminn
með list sinni.
II.
Þá hafði Anders Ek þegar unnið mikinn leikhússigur sem enn lifir með
Svíum svo að það skeður oft ef maður ymprar á því að menn takast á
loft 10 á.rum síðar til að lýsa því hversu stórfenglegt hafi verið að sjá
Birtingur 81