Vera - 01.02.2002, Blaðsíða 49

Gemsar
Fyrir stuttu var frumsýnd mynd á
íslandi sem má meö réttu kallast
fyrsta eiginlega unglingamynd ís-
lendinga. Myndir hafa komið út
áöur sem hafa gert út á þennan
aldurshóp, myndir eins og Vegg-
fóöur og Blossi, en hafa þær allar
átt það sameiginlegt aö leikarar
og leikstýrendur eru allir komnir
langt yfir gulltíma unglingsár-
anna. Þaö var því með eftirvænt-
ingu aö ég settist í salinn á
grámyglulegu mánudagskvöldi í
Kópavoginum til aö sjá hvernig ís-
lensk unglingamenning er í raun
og veru. Eða eins og auglýsing-
arnar oröa það: Allt sem þú vissir
ekki um unglinga og vildir ekki vita.
Gemsar eftir Mikael Torfason segir sögu
nokkurra unglinga í Breiðholtinu og af
samskiptum þeirra á milli eina fagra vetrar-
nótt í Reykjavík. Myndin er uppbyggð
þannig að margvísleg myndbrot og viðtöl
við persónur myndarinnar eru klippt saman
til að mynda heillega sögu. Nú veit ég ekki
hvort ég hafi átt óeölilega æsku, en ein-
hvern veginn eru þessi unglingsár sem lýst
er í myndinni ekki það sem ég man eftir, og
samt eru nú bara þrjú ár síðan ég yfirgaf
þetta gullaldartímabil lífs mins.
Myndin sýnir óhugnanlega túlkun á lífi
unglinga eins og það er í dag. Unglingarnir
sem sagt er frá virðast hugsa um lítið ann-
að en áfengi, kynlíf og eiturlyf. Myndin
hverfist ekki um einhvern einn aðila, heldur
flækist sjónarhornið fram og til baka milli
persónanna. Oft er erfitt fyrir áhorfendur
að hafa yfirsýn yfir myndina. Þótt ég sem
gagnrýnandi hefði samviskusamlega hjá
mér minnisbók og blýanta, gleymdi ég oft
hver nauðgaði hverjum, hver barði hvern og
afhverju og hvern langaði að ríða hverjum
og með hvaða öörum. En á sama tíma er
þaö akkúrat þessi óreiða sem lýsir unglings-
árunum best. Enginn veit hvar hann eða
hún stendur í sambandi við vini sína og
áhorfandinn, þegar hann reynir að fylgjast
með söguþræöinum, finnur nasasjón af erf-
iðleikunum við að rata gegnum hinn stóra
og dimma unglingsárafrumskóg.
Myndin er sögð út frá sjónarhorni ung-
linganna sjálfra, ekki út frá kvikmynda-
gerðamönnunum sem standa utanviö efnið.
Athyglisverð beiting á myndavélinni leggur
áherslu á þetta sjónarhorn, en hinir fáu
fullorðnu sem koma fyrir í myndinni fá
myndavélina oft rekna upp í andlitið á sér
neðan frá og áhorfandinn neyðist til að
horfa upp til þeirra eins og unglingarnir i
myndinni.
Gemsar er mynd sem tekur sig ekki
alltof alvarlega. Reyndar er langt síðan ég
hef séð svona gleðilega íslenska kvikmynd -
gleðileg í þeim skilningi að leikararnir virð-
ast skemmta sér stórvel við gerð myndar-
innar og það smitar út frá sér, jafnvel i
ógeðslegustu atriðunum. Reyndar, ef ég á
að fremja smá helgispjöll, mætti aö þessu
leyti líkja myndinni við einn risann í ís-
lenskri kvikmyndagerð, við sjálfa Meö allt á
hreinu. En þessi léttleiki sem ríkir í mynd-
inni er einnig helsti galli hennar. Öfugt viö
Með allt á hreinu, tekst Gemsum ekki að
hemja sig. Leikgleðin brýst út í agaleysi og
myndin nær aldrei að skapa eina heild. Hún
molnar fyrir augum áhorfenda og við lok
sýningar stendur lítið eftir; persónur og at-
burðir eru týnd og tröllum gefin og aðeins
minningin um Næturlífið í Reykjavík lifir í
huga áhorfenda.
Og ef til vill er það ekki svo slæmt. Per-
sónur myndarinnar eiga ekki eftir að lifa í
minningum áhorfenda, heldur samspil
þeirra. Þegar allt kemur til alls er ekki verið
að lýsa nákvæmlega þessum unglingum í
Breiðholti, heldur er reynt að deila á alla
unglingamenningu Reykjavíkurborgar. Mik-
ael Torfason reyndi mjög svipaöa ádeilu
með fyrstu skáldsögu sinni, Fölskum fugli
sem kom út árið 1997 og sú bók þjáðist af
svipuðum göllum og Gemsar, lélegri per-
sónusköpun og agaleysi í söguframvindu.
En eins og Gemsar, var hún líka afspyrnu
skemmtileg aflestrar.
Ég hlakka til að sjá næstu myndir Mika-
els. Það tók hann bara þrjár bækur til aö
skrifa Fleimsins heimskasti pabbi sem var
tilnefnd til bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs. Nú er bara að bíða og sjá hvort
honum takist hið sama I nýjum miðli kvik-
myndanna.
Brynhildur Fleiöar- og Ómarsdóttir
Astrid Lindgren 1907-2002
Nóttina sem Ronja fæddist drundu þrumur og eldingar leiftruðu
yfir fjöllunum, já, það var þvílík þrumunótt að allar óvættir sem
bjuggu í Matthíasarskógi skriðu óttaslegnar í holur sínar og fylgsni.
Með þessum orðum fæddist ein helsta
fyrirmynd heillar kynslóðar kvenna,
Ronja ræningjadóttir. Ronja er sköp-
unarverk sænska barnabókarithöfund-
arins, Astridar Lindgren, sem nýlega
lést 94 ára aö aldri. Ronja átti mörg
systkini og mætti til dæmis nefna Línu
langsokk, Lottu í Ólátagarði, Emil í
Kattholti, Míó í Landinu í fjarska og
Karl Ijónshjarta. Astrid var frumkvöðull
í að skapa sterkar kvenpersónur í
barnabókum sínum sem ungar stelpur
gátu litið upp til og leikið eftir. Henn-
ar mun verða sárt saknað.
49