Vera - 01.02.2002, Blaðsíða 73

BryndísSchram
Redford
Powell
FAR (Líf mitt hingaö til). Fædd áriö 1913. En titillinn seg-
ir allt sem segja þarf um skapgerö þeirrar konu. Ekki al-
deilis á förum, ekkert að gefast upp. Betty horfir fram á
veginn. Hún er ein þekktasta baráttukona fyrir mann-
réttindum í Bandaríkjunum, höfundur „The Feminine
Mystique", sem er enn metsölubók. Betty býr reyndar
hér í nágrenni viö okkur. Ég rekst stundum á hana í mat-
arbúðinni eða á veitingastöðum hverfisins. Hún lætur
alltaf leigubílinn bíða á meðan hún sinnir erindum. Sit-
ur ein við borð, fjarlæg og alvörugefin. Hefur ábúðar-
mikið andlit, stór augu, þykkt axlarsítt hár. Klæðist síð-
um pislum og alltaf með barðastóran hatt á höfðinu. Til-
komumikil. Sker sig úr í mannhafinu. Betty er auðvitað
ein af þessum konum sem er hafin upp yfir hversdags-
legan mælikvarða á fólk. Hún þarf ekkert að sanna sig
lengur. Þarf ekki að ganga I augun á einum né neinum.
Getur gefið öllum langt nef. Og líklega spyr hún sig enn
þessarar sígildu spurningar: Hvað ætlarðu að verða þeg-
ar þú ert orðin stór, Betty? Sagði hún ekki: „Life so far"?
Reyndar hef ég kynnst mörgum mjög sérstæðum
konum hér í Washington. Konum á svipuðum aldri og
Betty, konum sem standa utan við ramma hins mann-
lega lífs, hlýta ekki sömu lögmálum og við hinar sem á
eftir komum. Þær láta sig hvergi vanta, klæðast kjólum
frá millistríðsárunum, skarta Tiffanynælu í barminum
og gervihári I hnakkanum. Eiga það sameiginlegt að
hafa næg auraráð. Erfðu fúlgur eftir fyrrverandi eigin-
menn. (Konur lifa svo lengi). Hættar að hugsa um kynlíf.
I því felst frelsi þeirra. (Karlmaður í þeirra augum er eins
konar stuðpúöi. Ekur bílnum þeirra, leiðir þær um and-
dyri leikhúsa, heldur á glasinu, á meðan þær heilsa á
báða bóga og sækir loðkápuna I lok sýningar). Mér sýn-
ast þessar konur skemmta sér alveg hrikalega vel. Njóta
lífsins I botn. Allar á þönum. Ein þeirra er að gefa út bók
um líkamsrækt, önnur skrifar vikulega pistla I Florida
Weekly, sú þriðja stundar fasteignasölu, sú fjórða er
myndhöggvari sem reyndar skrifaði ævisögu hundsins
síns líka. Þær þekkja alla, eru alls staðar ómissandi. Þeg-
ar ég lít til þessara kvenna þá sé ég að það er ástæðu-
laust að láta aldurinn hrella sig. Þó að ég sé á útleið
núna, þá get ég alltaf innritast aftur - eins og þær. Og
gefið öllum langt nef!
Með kveðju frá Washington
Bryndis
Framlag kvenna gerir gæfumuninn
Ávarp á aiþjóðlegum baráttudegi kvenna
8. mars 2002
Alþjóðlegur baráttudagur kvenna 8. mars gefur sér-
stakt tilefni til að leggja áherslu á framlag kvenna á
vinnumarkaði til framþróunar og hagsældar í sam-
félaginu. Um leið er mikilvægt að benda á kynjamisréttið
sem enn viðgengst og árétta kröfuna um launajafnrétti á
vinnumarkaði og nauðsynlegar úrbætur á starfsskilyrðum
kvenna og launafólks almennt. Aukning þjóðartekna og
efnahagslegar framfarir á íslandi síðustu áratugi verður
ekki skýrð nema með útrás kvenna á vinnumarkaðinn síö-
ustu áratugi og mikilvægu framlagi þeirra á öllum sviðum
atvinnulífsins. Hvergi í Evrópu er jafn stórt hlutfall kvenna
á vinnumarkaöi og hvergi skiptir framlag kvenna jafn miklu
fyrir þjóðarhag. Virk þátttaka Islenskra kvenna á vinnu-
markaði hefur skipað íslandi í röð ríkustu þjóða heims.
Framlag kvenna á vinnumarkaði er jafnframt forsenda fyr-
ir áframhaldandi sókn og framtíöarvelferð íslensku þjóðar-
innar.
Margt hefur áunnist í jafnréttisbaráttunni á síðustu
árum og áratugum. Mikilvægi vinnuframlags kvenna fyrir
samfélagið er óumdeilt. Og konur hafa sótt fram á stöðugt
fleiri sviðum samfélagsins, með aukinni menntun og úti á
vinnumarkaðinum. Þrátt fyrir mikilvæga sigra eru mörg
mikilvæg verkefni enn óleyst. Kynbundið launamisrétti er
einkenni á íslenskum vinnumarkaði. Konur njóta mun lak-
ari kjara en karlar, þar sem verulegur hluti launamunarins
verður eingöngu skýrður með misrétti kynjanna óháð fé-
lagslegum þáttum eins og ólíku vinnuframlagi, mismunandi
verðmæti vinnunnar og öðrum ástæðum.
Launamisrétti kynjanna er svartur blettur á íslensku
samfélagi sem verður að uppræta. Það er krafa um grund-
vallarmannréttindi. Jafnréttislögin eru mikilvægt verkfæri í
þessari baráttu. Þau setja skýr markmið um launajafnrétti.
Þar er jafnframt að finna tæki í baráttunni gegn launamis-
rétti og kynjamisrétti á vinnumarkaði almennt. Fylgja verð-
ur fast efir skyldu fyrirtækja til að gera jafnréttisáætlanir
og síðan að þeim sé hrint í framkvæmd. Langur vinnutimi
og óhóflegt álag er annað einkenni á vinnumarkaði og ís-
lensku samfélagi. Tvöfalt hlutverk og skyldur, á vinnumark-
aði og heimili, skapa oft andlegt og likamlegt álag sem ekki
er ásættanlegt. Þar við bætist að rannsóknir sýna að mörg
störf á vinnumarkaði sem einkum eru bundin við konur fela
í sér sérstaka áhættuþætti varðandi starfsskilyrði og að-
búnað á vinnustað.
Krefjast verður þess að vinnan og starfsumhverfi
kvenna jafnt og karla uppfylli kröfur um góðan aðbúnað og
vinnuvernd. Einnig verður að vinna að því að samfélagsleg
skipulagning vinnunnar, úti á vinnumarkaðinum og inni á
heimilunum, taki miö að kröfunni um jafnan rétt og jafna
möguleika kynjanna. Þau skilyrði og umhverfi sem samfé-
lagið býr fjölskyldunni, foreldrum og börnum þeirra, skipt-
ir miklu fyrir velferð þeirra og jafnréttisbaráttuna. Fjár-
hagslegur stuðningur við barnafjölskyldur, öruggt húsnæði,
næg og góð dagvistun og heilsdagsskóli eru allt þættir sem
skipta miklu fyrir jafnréttisbaráttuna. Jafnréttisbaráttan
hefur skilað mikilvægum áföngum en það er enn mikið verk
að vinna. Samstaðan mun skila árangri.
Baráttukveöjur,
Alþýöusamband islands - BSRB - Jafnréttisstofa
Kvenréttindafélag islands - Reykjavikurborg - SÍB