Vera - 01.02.2002, Qupperneq 54

Heilsa
Arndís Guðmundsdóttir og Alda Ásgeirsdóttir
Lungnakrabbamein
Samkvæmt upplýsingum frá
Krabbameinsskránni greindust
109 íslendingar að meðaltali á
ári með lungnakrabbamein á
árunum 1996-2000. Lungna-
krabbamein er orðið næst al-
gengasta krabbameinið bæði
meðal karla og kvenna, en
heldur er farið að draga úr ný-
gengi þess. Yngstu sjúklingarn-
ir eru á þrítugsaldri en tilfellum
fjölgar með hækkandi aldri.
Lungnakrabbamein á byrjunarstigi er
oftast án einkenna en þegar æxli
stækkar getur það þrengt að berkju og
valdið slímmyndun sem leiðir til
lungnabólgu. Þannig getur lungna-
bólga verið fyrsta einkenni meinsins,
sérstaklega hjá þeim sem hafa reykt
lengi. Mæði og verkur fyrir brjósti, baki
og síðu geta einnig verið einkenni
lungnakrabbameins. Ári eftir greiningu
eru þrír af hverjum tíu sem fá lungna-
krabbamein enn á lífi en einn af hverj-
um tíu eða tólf lifir fimm ár eða leng-
ur. Horfur þessara sjúklinga hafa lítið
breyst síðustu þrjátíu árin.
Orsakir og aldur
Með umfangsmiklum rannsóknum hef-
ur verið sýnt fram á óyggjandi sam-
band milli reykinga og krabbameins
eða í um 85% tilfella. Stórreykingafólk
fær aðallega sjúkdóminn. Þeir sem
reykja lítið fá sjúkdóminn frekar en þeir
sem reykja ekki. Rannsóknir á lungna-
krabbameinssjúklingum sýna að litn-
ingaskaði í lungnafrumum er mestur
hjá þeim sem byrja ungir að reykja
(John Wiencke, Journal of the National
Cancer Institute. Vol. 91, april, 2001)
„Til þess að losna við að kafna hægt
úr illri meinsend í lungunum verða
menn að hætta að reykja" (Niels
Dungal, 1950).
Winston maðurinn
Hinn heimsfrægi kvikmyndaleikari og
fyrrverandi sígarettufyrirsæta, Alan
Landers, hefur fengið krabbamein í
bæði lungu, gengist undir hjartaað-
gerð, hlotið taugaskemmdir og skaddað
raddbönd, auk þess þjáist hann af
lungnaþembu. Landers kennir tó-
baksneyslu um tjón sitt. Þegar hann
kom til íslands í febrúar 2001 fundaði
hann með framhaldsskólanemum til
þess að upplýsa þá um hættuna af
völdum reykinga og hvernig þeir geti
séð í gegnum þá blekkingarmynd sem
tóbaksfyrirtækin draga upp af reyking-
um. Landers starfaði um áralangt skeið
sem fyrirsæta fyrir Winston-tóbaksfyr-
irtækið og vann að markaðsstarfi sem
beindist að ungu fólki. Hann er einn af
fáum sígarettufyrirsætum frá sjöunda
og áttunda áratugnum sem eru enn á
lífi.
Dregur úr lungnakrabbameini
Eftir því sem færri reykja þeim mun
meira dregur úr lungnakrabbameini.
Nýjar tölur frá krabbameinsskrá
Krabbameinsfélagsins benda til þess að
dregið hafi úr lungnakrabbameini bæði
hjá konum og körlum. Hér á landi var
nýgengi hjá konum með því hæsta sem
þekkist, en hefur lækkað úr 32 á hverj-
ar 100 þúsund konur niður í 27. Þar
sem nýgengi lungnakrabbameins tekur
10 til 20 ár að myndast er skýringanna
að leita nokkra áratugi aftur í tímann.
En eins og prófessor Richard Peto í
Oxford háskóla sagði þá eru „mörg þús-
Alan Landers, Winston maðurinn
und miðaldra Bretar á lífi í dag vegna
þess að þeir hættu að reykja."
Aldrei of seint
í nýlegri rannsókn (Diane Feskanich,
Sc.D., Journal of the National Cancer
Institute. Vol. 92, nóv. 2000) kemur frani
að konur sem borða mikið grænmeti fá
síður lungnakrabbamein en aðrar kon-
ur, sérstaklega grænmeti af kross-
blómaætt eins og t.d. brokkóli, rósakál,
einnig sítrusávexti, vatnsmelónur,
greipaldin, tómata, salatjurtir, spínat,
gulrætur o.fl. Um það bil 15 árum eftir
að fólk hættir að reykja eru líkurnar á
því að fá sjúkdóminn orðnar svipaðar
og hjá þeim sem aldrei hafa reykt.
Einnig er talið víst að mengun frá tó-
baksreykingum á heimilum og vinnu-
stöðum (óbeinar reykingar) geti valdið
lungnakrabbameini hjá þeim sem ekki
reykja. Lungnakrabbamein er eitt af
fáum krabbameinum sem við getum
komið í veg fyrir - því er mikilvægt að
snúast gegn orsakavaldinum og hvetja
fólk til reykleysis.
Þekkt fólk sem hefur fengið
lungnakrabbamein:
George Harrison
Betty Grable
Carl Wilson
Duke Ellington
John Wayne
Lee Remick
Melina Mercouri
Robert Mitchum
Steve McQueen
Václav Havel
Walt Disney
Wayne McLaren
Winston maðurinn
54