Vera - 01.02.2002, Page 70

Jar eftir hugsun
Far eftir hugsun
Þóra Jónsdóttir
Bókaútgáfan Mýrarsel
Far eftir hugsun (2000) er áttunda Ijóðabók Þóru Jónsdóttur. Fyrsta bók hennar, Leit
að tjaldstæði, kom út árið 1973 og vakti strax nokkra athygli en síðan þá hefur farið
heldur hljótt um skáldkonuna. Far eftir hugsun er með nokkuð ólíku yfirbragði og fyrri
bækurnar, þrátt fyrir að þar sé Þóra enn að fást við þau minni sem einkenna höfund-
arverk hennar, minni eins og tengslin við náttúruna, þjóðtrúna og ferðina.
Bókin er um margt léttari eða glaölegri I stíl
og nálgun á Ijóðmáliö og er nútímalegasta
Ijóðabók Þóru, þrátt fyrir að einkenni
módernismans séu enn skýr, en Ijóð Þóru
eru yfirleitt mjög táknsæ og knöpp og
sverja sig í ætt við móderníska Ijóðahefð.
Tengsl Ijóðanna í Far eftir hugsun við
sagnahefð og þjóðsögur eru undirstrikuð
með því að hafa tilvitnanir úr kvæða- og
söngvasafni Jóns Samsonarsonar í upphafi
hvers Ijóðs, sem virka sem einskonar leiðar-
stef og leggja oft línuna viö lestur Ijóðsins.
Þjóðsagnaljóð Þóru einkennast oft af mjög
sáttu sambýli við yfirnáttúrulega vættir
landsins. Dæmi um þetta er Ijóðið „Sumar-
hús um vetur" en þar er sumarhúsið skiliö
eftir skuggunum og auðninni á haustin.
„Kannski rata þangað vofur", „Eða huldu-
fólk heldur þar / nýársfagnað að hætti álfa"
og „þegar geimskip lendir / I grenndinni /
verða eftir fáséð för/á jörðinni".
I öðrum Ijóðum birtast þó vættir sem
óvættir eíns og í Ijóðinu „Þunnir veggir".
Ljóðinu fylgir tilvitnunin.aldrei áttu
óvættina að nefna". Ljóðmælandi vaknar
um nótt og finnur ókunnuga í híbýlum sín-
um sem hafa smogið gegnum þunna veggi.
„Öðru sinni / hringdi bjallan í myrkri" og „að
morgni / sáust spor / í snjónum" sem ekki
má lýsa:
Loks slæddist inn um lúguna
sending
Eg veit ekki enn
hvernig henni verður
komið fyrir
Ljóðið er dæmi um táknsæi Ijóða Þóru
þarsem myndmál þjóðsagnanna er notað til
aö lýsa tilfinningu einangrunar og óttanum
við umsátur, innrásir og jafnvel andlegar
'truflanir'. Náttúran er Þóru mjög hugleikin
og birtist í mörgum myndum í skáldskap
hennar. í Ijóðinu „Eins manns tjald" í Far
eftir hugsun myndhverfir hún beinlínis
Ijóðið i náttúrunni, en þar segir að „Mitt al-
besta Ijóð / verður ögrum skorið / Þar gæt-
ir sjávarfalla / því særinn er hvergi langt
undan". Besta Ijóðiö ber einnig keim af
brennisteini og „hripar undir hraun", það er
„blásin torfa á auðum sandi / og aðskilur
landsfjórðunga":
Ég horfði eitt sinn á eldana
renna hratt niður hlíðar Fleklu
Land á frjósömum aldri
verður Ijóð mitt
Nokkur Ijóða Þóru taka sérstaklega til um-
ræðu kynhlutverk og stöðu kvenna. „Blá tár
og rauð" („Ein ber hún angur") og „FHúsið"
(„Hér á jörðu heimili vort er ekki") fjalla um
konur, tár kvenna og konu sem hverfur úr
húsi sínu, lítur ekki til baka því „Hugur
hennar var fullur af sápukúlum".
Líkt og algengt er með skáldkonur fór
Þóra ekki að skrifa fyr en á miðjum aldri en
þrátt fyrir góðar viðtökur fyrstu bókanna
virðist skáldkonan ekki hafa náð að marka
sér þann stað I bókmenntalandslaginu sem
hún á skilið, því Ijóð hennar standast vel
samanburð við mörg okkar bestu skálda.
Ljóð hennar einkennast af tilgerðarlausu og
öguðu myndmáli, sem er I senn látlaust og
áhrifamikið. Hún nær vel að kalla fram blæ-
brigði kyrrðar og átaka I Ijóöum sínum, eins
og kemur vel fram bæði í „Þunnum veggj-
um" og „Eins manns tjaldi". Þó eru það
kannski ferðaljóðin sem sýna best hvað I
skáldkonunni býr, en 'ferðin' er Þóru mjög
hugleikin og I henni tákngerir hún á klass-
ískan hátt tilvistarspurningar af ýmsu tagi,
sem einkenna módernísk Ijóð. Ferðaljóð Fars
eftir hugsun eru um margt ólík ferðaljóðum
fyrri bókanna og eru næstum súrrelísk í
óreiðu sinni, dregiö hefur úr angistinni og I
staðinn er komin einskonar draumkennd
óþreyja. Ljóðið „í fjárhúsi" er gott dæmi um
þetta, en það viröist lúta lögmálum
draumsins, auk þess að minna á þjóösögu:
Ég beið þess að fiskbúð opnaði
hinkraði I fjárhúsi
Þrifalegt var um að litast
uppbúin rúm I garðanum
Þar hurfu mér skórnir
Ég kom við í áföstu eldhúsi
Kona vildi gefa mér kaffi
vissi ekki um skóna
Ég spurði hver svæfi I fjárhúsinu
Börn auðmanna ansaði hún.
Að endingu fann ég stakan skó.
Staki skórinn ætti að vera tákn um hefta
ferö, en þó virðist Ijóðmælandi ætla að
halda ferð sinni ótrauð áfram. í Ijóðinu „Um
tæpan veg" situr blindur maður undir stýri.
Kona sem situr I bílnum reynir að leiðbeina
honum og tekur eftir að hann sér I gegnum
fingur: „Þau héldu áfram ferðinni / hugðust
kaupa altaristöflu". Bíll ekur mannlaus um
göturnar i rökkri miðborgarinnar i Ijóðinu
„Rauður". Ljóðmælandi heldur í humátti á
eftir en sér þá að „þetta er ekki bifreið /
heldur rauður tarfur / sem tekur á rás / út í
buskann". Ljóðinu fylgir tilvitnunin „allt er
dautt sem ekki er rautt". I Ijóðinu „Svæfil-
vísa" („Renni renni rekkja mín hvert sem
maður vill") kemur svo í Ijós að draumar og
ferðir eru náskyld fyrirbæri, en þar segir:
Far draumanna
dregur upp festar
og siglir sinn sjó
Þessi umfjöllun er unnin upp úr yfirlits-
grein um skáldskap Þóru Jónsdóttur sem
birtist á bókmenntavef Borgarbókasafns-
ins, www.bokmenntir.is. Vefurinn er kynn-
ingarvefur fyrir islenska rithöfunda.
70