Vera - 01.02.2002, Side 72

Bréf frá Ameríku
Æ, mér datt þetta
bara svona í hug!
Mér er sem ég heyri nær öldruð rekur
sitt angur sú fyrrum var mörgum blíð,
og óleiðar minningar endurvekur
um æskunnar hjáliðnu sælutíð.
Ó elli - svo mælir hún - örg og Ijót,
ég undrast að sönnu hvað því má valda,
fyrst aðeins þú sýnir mér illskuhót,
að ekki ég læt mína daga talda.
Francois Villon, (þýding Jóns Helgasonar)
Ég man enn þegar ég las þetta kvæði í fyrsta sinn fyrir
mörgum, mörgum árum - „raunatölur gamallar léttlæt-
iskonu" I París „um æskunnar hjáliðnu sælutíð". Ekki svo,
að ég skildi þetta kvæði einhverjum dýpri skilningi, eða
tæki það til mín á nokkurn hátt. Nei, síður en svo. En ég
var á leið til Parísar. Lífsreynda léttlætiskonan hleypti
galskap í hugmyndir mínar um stórborgina! Örvaði
ímyndunaraflið. Elvað ég hlakkaði til. Ég var sjálf í blóma
lífsins. Trúði því í hroka mínum og ungæðingsskap að
bogalínur brjósta minna væru tímalausar. Ellin, hvað
var það? Ég átti allt lífið framundan. Gat ekki einu sinni
ímyndað mér ellina. - En öllu er afmörkuð stund.
Svo stóð ég allt í einu þarna um daginn framan við
spegil í stórverzlun. Var að máta kjól. Grænt neonljós
helltist yfir mig, steyptist fram af enninu, út af nefið,
niður eftir líkamanum, alla leið niður á gólf. Elver ein-
asta hrukka í andlitinu, hver einasta felling á líkama
mínum magnaðist í miskunnarlausri birtunni. Ég horfist
í augu við sjálfa mig. Og viti menn, sprettur ekki fram
léttlætiskonan frá París, rétt eins og við hefðum bara
hist í gær.
„ef á mig nakta mér verður litið,
þá finnst mér ég næst því að missa vitið."
Stóð hún ekki þarna glottandi og virti mig fyrir sér í
speglinum. Nú gat hún loksins náð sér niðri á mér. Eftir
öll þessi ár. Ég sleit utan af mér léttlætiskjólinn, tróð
mér í gömlu lufsurnar og forðaði mér - undan sjálfri
mér. Eitt augnablik langaöi mig alls ekki til að lifa leng-
ur. Aktu beint á öskuhaugana, sagði ég við sjálfa mig.
(Sem betur fer, vissi ég ekki hvar þá var að finna.)
Svo leið þetta hjá, auðvitaö. Ég horfði í aðra spegla
og keypti aðra kjóla. Speglar fara nefnilega misjöfnum
höndum um mannveruna. Sumir eru kaldranalegir og
draga ekkert undan. Aðrir láta vel að manni, eru mildir í
dómum og gefa manni kjark til að halda áfram að
horfast í augu við tilveruna. Og í rauninni skiptir engu
máli hvernig við litum út, heldur hvernig við höldum að
við lítum út! (Elafið þið tekið eftir því?)
Þegar ég svipast til allra átta í heiminum, sé ég ekki
betur en að karlmenn á minum aldri séu í blóma lífsins.
Það þarf ekki einu sinni að fara út fyrir borgarmörkin
hér í Washington, nánustu samstarfsmenn forsetans,
Freidan Cheney
Colin Powell, Rumsfield, Cheney. Allir eru þessir gæjar
komnir á sjötugsaldur, láta þó engan bilbug á sér finna.
Fullkomlega samkeppnisfærir, hvernig sem á þá er litið,
vitsmunalega, stjórnmálalega og kynferðislega (sem ekki
skiptir sízt máli). Ef ég svipast um í kvikmyndaheiminum,
sé ég eitthvað svipað. Jaek Nicholson, Robert Redford,
Gene Elackman. Allt stórstjörnur, öldungar, vantar örfá
ár i áttunda tuginn - en vaða enn i kvenfólki - þrjátíu
árum yngra, vitaskuld. Það er engu líkara en að karl-
mönnum vaxi kyntöfrar með aldrinum, verði eftirsókn-
arverðari elskhugar - alla vega á skerminum! (þó að ég
efist um það í raunveruleikanum.)
Konur, hins vegar, detta út af markaðnum þegar þær
eru komnar á þennan aldur (þ.e.a.s. minn aldur).
- Löngu fyrr, reyndar. - Þó svo að þær haldi sér í góðu
formi og líti út fyrir að vera miklu yngri en þær eru. Þær
eru ekki gjaldgengar á vinnumarkaðnum. (Bitur reynsla
margra kvenna.) Þær eru ekki gjaldgengar félagslega
eða stjórnmálalega, (nema þá sem sjálfboðaliðar í
kökubakstri fyrir kosningar). Og kynferðislega eru þær
fullkomlega afskrifaðar. Komnar í ömmuhlutverkin og
eiga að hegða sér samkvæmt því, og klæða sig sam-
kvæmt því. Kvikmyndirnar staðfesta þetta heldur betur.
Kona er einskis virði nema hún sé ung. Þarf ekki einu
sinni að vera falleg. Elent á ruslahauga Elollywoodborg-
ar um leið og hún kemur til vits og ára. í mesta lagi að
hún fái hlutverk sem amma eða mamma einhvers. Glen
Close t.d. var fjörutíu og þriggja ára, þegar hún lék
móður Hamlets í samnefndri mynd. Mel Gibson í aðal-
hlutverki var aðeins ellefu árum yngri en hún. Anne
Bancroft var þrjátíu og sex ára þegar hún lék á móti
Dustin Hoffman, þrítugum í The Graduate, en var sögð
tvisvar sinnum eldri en hann. Og svona mætti eflaust
lengi telja. Þegar karlmenn eru í þann mund að ganga
inn á sviðið, eru konurnar á leiðinni út. Er það nokkur
furða þó að konur vilji halda sér unglegum eins lengi og
kostur er? Þær vilja vera með. Þær vilja halda áfram að
taka þátt í uppfærslum þjóðfélagsins. Vilja halda áfram
að vera eftirsóknarverðar, spennandi í augum karl-
mannsins. (Það má bæta þvi hér inn í að ég innritaðist í
spænskudeild háskóla hér í borg um daginn og laug til
um aldur. Dró tíu ár frá! Svo er að vita, hvort það breyt-
ir nokkru!)
Á seinasta ári kom út ævisaga Betty Friedan, LIFE SO