Freyr - 01.04.2003, Blaðsíða 23

jarðvegi og vatni. Sýklamir geta
verið varasamir fyrir fólk.
Einkenni: Venjulega eru lömbin
1 -2 vikna þegar tekið er eftir sjúk-
dómnum en þó stundum ekki fyrr
en að hausti. Lömbin verða dauf,
stirð í gangi, síðar hölt og bera
höfúðið lágt. Oft verður stirðleika
fyrst vart á framfótum, síðar í aft-
urfótum. Smám saman fer að
sjást að liðir gildna, stundum
mjög mikið, einkum hné og hæk-
illiðir. Þó em eymsli ekki áber-
andi séu liðimir þuklaðir. I lið-
pokanum sést að liðvökvinn er
ljósrauður, þunnur en ekki graftar-
kenndur og í honum er urmull af
sýklum. Venjulega dregur sjúk-
dómurinn lömbin ekki til dauða.
Þau eiga erfitt með gang og þrosk-
ast lítið, em vöðvadregin er þau
koma af fjalli,
Aðgerðir: En ef tekið er eftir
sjúkdómnum snemma, má oft
lækna hann með lyfjum, einkum
langverkandi fúkkalyljum. Eftir
að varanlegar skemmdir eða
staurfótur hafa myndast em lækn-
isaðgerðir tilgangslitlar. Þess em
dæmi að 10-20% lambanna verði
óhæf til slátmnar. Mikilvægt virð-
ist sérstakt hreinlæti við mörkun
og merkingu lamba, baða nafla-
streng í joði, láta bera úti ef því
verður við komið.
um tíma. Sjúkdómurinn lýsir sér
fyrst og fremst sem helti á einum
eða fleiri fótum og má stundum
finna þrota um lið- og sinaslíður.
Jafnframt verða lömbin dauf, fá
hita, missa lyst, leggja af og hætta
að fylgja móðurinni. I liðpokum
og sinaslíðrum finnst graftar-
kennd vilsa. Stundum setjast sýkl-
amir að, t.d. í miðtaugakerfi, svo
að lömbin verða blind. Mörg
lömb drepast ef ekkert er að gert.
Aðgerðir: I byijun veikinnar má
lækna lömbin með tafarlausri og
markvissri lyfjagjöf. Ef veikin er
komin á hátt stig ná lömbin venju-
lega ekki fullum bata, verða rýr og
oft bækluð. Tryggið að lömbin fái
nógan brodd (magaslanga ef
þarf), baðið naflastrenginn í joð-
upplausn, látið tæki og merki lig-
gja í joðupplausn.
Naflasýking
Orsök: Sýking um naflastreng af
völdum ýmissa baktería er algeng
þar sem aðstæður em slæmar. Hún
getur verið bundin við naflann og
valdið þar afmarkaðri bólgu, en oft
leiðir hún til blóðsýkingar með
ígerðum eða drepi í lifúr og fleiri
líffæmm og bólgu í einum eða
fleiri liðamótum og jafnvel ígerð-
um við mænu, sem leiða til lömun-
ar í afturhluta lambsins.
broddmjólk). Gefa þeim lömbum
brodd með magaslöngu sem sjúga
ekki. Ef bætt umhirða dugar ekki
má íhuga fyrirbyggjandi lyfjagjöf
(tafla, hylki eða sprauta í munn),
þótt slíkt sé varla vistvænn hvað þá
lífrænn búskapur. Verið viss um að
lambið kyngi öllum skammtinum.
Hvanneyrarveiki
(VOTHEYSVEIKl)
Orsök: Hvanneyrarveiki eða
votheysveiki er sýking sem hér á
landi er algengust í fúllorðnu fé.
Hún veldur oft skemmdum í mið-
taugakerfí og lömunum og melt-
ingarkvillar ýmiss konar sjást
ósjaldan af völdum þessa sýkils
(Listeria monocytogenes). Eins
og áður segir getur þessi sýkill
valdið fósturláti í ám. Stundum
verður sjúkdóms þessa vart í ung-
lömbum, annað hvort vegna þess
að lömbin fæðast með veikina,
hafa smitast í móðurkviði, eða þá
að þau smitast úr moði eða
heyrudda, sem borinn hefúr verið
undir æmar, einkum þegar sauð-
burður fer fram á húsi.
Einkenni: Unglömb, sem veikj-
ast af votheysveiki, eru oft mjög
dauf, hafa hita, era móð og liggja
mikið. Við krafningu má oft
greina þennan sjúkdóm þar sem
honum fylgja oft sérkennandi grá-
leitar örður í lifur, milti og jafnvel
lungum.
Aðgerðir: Reyna má sýklalyf til
að lækna unglömb með votheys-
veiki.
Liðastirðnun
Orsök: Liðastirðnun í unglömb-
um valda rauðsýkisýklar (Erysipe-
lothrix rhusiopathiae). Sjúkdóms
þessa hefur orðið vart á einstöku
bæjum víða um land. Ekki er að
fúllu kunnugt um smitferli þessa
sjúkdóms. Sýkillinn er algengur
sjúkdómsvaldur í svínum og hefúr
fúndist í villtum fúglum, enda vit-
að að hann getur lifað og tímgast í
Liðabólgur.
Orsök: Igerðarsýklar (klasa- og
keðjugerlar) valda stundum bólg-
um með ígerðum í einum eða
fleiri liðum. Sýklamir koma oflt-
ast inn i likamann um naflastreng
eða um sár, t.d. við mörkun með
óhreinum hníf eða töng og við
ísetningu eymamerkja, einkum
þegar umhverfið er mjög sýkla-
mengað. Spillt mjólk virðist líka
stundum völd að veikinni.
Einkenni: Oftast veikjast ein-
stök lömb í hjörðinni, en stundum
lýsir sjúkdómurinn sér sem farald-
ur, mörg lömb veikjast á skömm-
Einkenni: Lömbin verða lystar-
lítil, bólga og eymsli um naflann
og stundum sést gröftur undir
hrúðrinu þar.
Aðgerðir: Gefið fúkalyf strax.
Sömu ráð gilda og áður era nefnd
til vamar.
Lambakregða
(Mycoplasmosis)
Orsök: Lambakregða er hægfara
lungnabólga í lömbum. Úr hinum
bólgnu lungnablöðum má oftast
rækta stutta staflaga sýkla, líka
lungnapestarsýklum, og aðra ör-
smáa sýkla, Myoplasma ovipne-
umoniae, sem era millistig milli
Freyr 3/2003 - 231