Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.04.1919, Side 38

18
TIMARIT bJÓDR/EKNISFÉLAGS ISLENDINGA
á skömmum tíma, livernig sem
lilúð var aS þeim. Eg átti auðvit-
að að stinga upp moldina með rót-
unum, til þess að koma þeim lieil-
um á liúfi í nýja jarðvéginn.
Sömu varúðar finst mér að gæta
þurfi, þegar liópar manna flytjast
úr einu landi í annað. Sálarlíf
þeirra er rótfest í þjóðmenning
ættlandsins, og eittlivað af þeim
jarðvegi þurfa þeir að fl'ytja með
sér, til þess að fínar rætur hagg-
ist ekki. Annars er hæt't við því,
að þeir dafni ekki í nýja jarðveg-
inum; að þeir verði þar ófrjósöm
og visin tré, á andlegum skilningi
talað — þurrir og harðir gróða-
fauskar, þegar hezt lætur.
Eiiílivers konar íhald er lífs-
nauðsynlegt öllu því, sem gott er
og dýnnætt í mannssálinni. Þú
getur ekki látið eignir andans
ganga hrossakaupum. Tii eigna
þeirra telst það, sem kalla mætti
þjóðarreynslu; það er lífsspeki
sérkennileg, sem hver þjóð liefir
með eigin kröftum unnið úr eig-
in lífskjörum sínum. ÞaÖ er afar-
ervitt að varpa þeini arfi frá sér,
og taka sér annan, sem svo verði
manni jafn-mikils virði. Ást og
trygð eru með sama markinu
hrendar: þær eru vanafastar og
heimilisræknar. Rekir þú þær á
flæking, þá deyja þær. Eins er
um hugsjónir og menninigar-sér-
kenni. Þú getur ekki svift
þeim eignum til, né liaft þær í
skifta-bralli, þér að sikaðlausu.
Þessum sannleika gleyma jafnan
óþreyjufullir byltingamenn; gæta
þess ekki, að sannar framfarir eru
fólgnar í þroska, en ekki svifting-
um og umróti.
Það er því auðsætt, að of skjót-
ar þjóðernis-sviftingar eru skaði
þessu landi, fremur en ábati. Ef
vér vörpum frá oss ást vorri til Is-
lands og Islendinga, þá gengur oss
ver á eftir að elska nokkurt land,
nokkra þjóð, og verðum svo fyrir
bragðið kaldlyndari gagnvart
kjörlandinu. Ef vér megum ekki
lilúa að frændrækninni, þá eru litl-
ar líkur til þess, að vér verðum
ástúðlegri við vandalausa. Ef vér
eiguöi að afrækja þann andans
auð, sem safnast hefir og geymst í
vorum eigin ættum, þá verður
býsna lítið andríkið, sem vér leggj-
um fram til' uppbyggingar hér-
lendu hugsanalífi. Hljótum, í einu
orði sagt, að rýra manngildi vort
með slíkri afneitun vors eigin
betra manns, og verðum lakari
Ameríkumenn fyrir bragðið, en
ekki betri.
Nú segir einhver, ef til vill, að
eittlivað geti verið hæft í þessu,
þegar um fullorðið fólk sé að ræða,
fætt og uppalið heima á Islandi.
Um börnin sé öðru máli að gegna.
Þau sé fædd liér, vaxi upp í hér-
lendum hugarheimi og mentist á
skó'lum þessa lands. Líf þeirra sé
rótfest hérmegin liafs frá byrjun
og þurfi því enga næring úr ís-
lenzkum jarðvegi. Ekki get eg
fallist á þá skoðun. Eg held, að
enginn kynflokkur geti skift al-
gjörlega um andlegan jarðveg á
æfitíð einnar kynslóðar eða jafn-
vel tveggja. Það ástand er aldrei
heilbrigt, þegar tvær lcynslóðir,
sem um stundar sakir eiga sam-
leið, geta hvorki lært að skilja né
meta hvor aðra—þegar hinir eldri
sjá ekkert got-t á kröfum og háttum