Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.04.1919, Side 75

íslendingar vakna.
Eftir Indriða Einarsson.
I. íslendingar fá friðinn.
AGA landsmanna, er full
kunn á söguöldinni, og að
liér b.jó kröftug þjóð og
gáfurn gædd, sem stýrði sér sjálf,
gaf sér góð lög og var allvel
efnu-ru búin í samanburði við aðr-
ar -þjóðir. Goðarnir stjórnuðu
landinu, og komu saman á Alþingi
einu sinni á ári, og liöfðu sér til
fylgdar ali-marga menn. Þangað
sóktu ekki þingmenn að eins, lield-
ur ýmislegt skyldulið goðanna, og
synir og dætur heldri manna. Þar
réðu goðarnir fram úr öllum
vandamálum, létu dæma dóma, og
endurbæta lög með beztu manna
yfirsjá. Þeir giftu þar börn sín,
sem varð til þess, að fiestar lieldri
manna ættir runnu saman. ÁTög-
uruar á þessa þjóð voru þingfar-
arkaupið, sem gekk til þess að
standast kostnaðinn af Alþingi, og
hoftollar til að lialda við hofunum,
en í þeirra stað kom síðar tíund-
>n, sem átti að halda uppi klerkum
°g kirkju.
. ^'tt vantaði lýðveldi Islend-
mga. Það var yfir-framkvæmdar-
stórn. Og sá galli við fyrirkomu-
mgið varð því að falli. Goðorðin
gengn í erfðir. Þau gátu fengist
með giftingn, þau gengu kaupum
eg sölum, og voru oft gefin að
gjöf. Landamæri goðorðanna voru
ekki fastákveðin. Þingmenn goð-
ans gátu sagt sig undan honum, og
valið sér annan goða. Daufgerð-
ur maður, atkvæðalítill, liafði ekk-
ert með þá tign að gera, menn
vildu ekki fylgja honum, og ef
hánn komst í málaferli við goða
sér voldugri, þá var hann féflettur
svo, að mannaforráð lians urðu
frenmr byrði en valdaauki. Fyrir
liann var ekkert að flýja, Alþingi
hafði felt dóminn yfir honum, hinn
hafði unnið rnálið, því hann var
liðfleiri, og vfirstjórn var ekki til,
svo ekki var þangað að leita undan
ójöfnuðinum. Sá goði, sem fékk
dóm yfir öðrum, varð sjálfur að
framkvæma dóminn, og það olli
oft mestu óeirðum, vígum og
manndrápum.
Þetta liafði fall liins íslenzka
lýðveldis í för með sér. Mörg goð-
orð komust <í fáar hendur. Goðir
sem stýrði sex goðorðum, var ekki
sjaldgæfur höfðingi, Einn einasti
goði stóð fyrir öllum Norðlend-
ingafjórðungi frá 1238—46. Svo
voldugir menn réðu öllu á Alþingi.
Yoldugustu liofðingjarnir komu á
herútboði innan ríkis síns, og höfð-
ingi Hegran'es og Húnaþings reið
til Alþingis og til vopnafunda með
700 manns. A Tandinu voru megn-
ustu óeirðir frá því Guðmundur
góði var orðinn biskup, og til 1246.
Eftir það var innanlands styrjöld,
sem endaði með því, að landsmenn
keyptu friðinn með því að ganga
undir Noregskonung, og sverja
lionum eiða; áður létu hinir inn-