Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Side 41

RÖGNVALDUR PÉTURSSON
19
þeirra vestan hafs. Ekki var séra
Rögnvaldur í nefnd þeirri, sem fyrir
söfuninni stóð, en hann átti meiri
þátt í því en nokkur annar, að verkið
var hafið. Söfnunin gekk vel og
varð til þess, eins og hann tekur fram
í ritgerð sinni um þjóðræknissamtök-
in, að sameina hugi Vestur-íslend-
inga meira en nokkurt annað mál,
sem þeir höfðu haft með höndum
fram að þeim tíma. Og það má óhætt
segja, að það hafi ekki síður dregið
saman hugi Vestur- og Austur-ís-
lendinga, því að upp úr því fer sá
kali, sem oft hafði brytt á milli
frændanna austan hafs og vestan að
smá þverra. Austur-fslendingar gáfu
eftirmynd af styttunni eftir lista-
manninn fræga Einar Jónsson, sem
reist var í Reykjavík, vestur, í virð-
ingarskyni fyrir þátttöku Vestur-
íslendinga í samskotunum til að
standast kostnaðinn við smíði henn-
ar; og var hún reist á þinghússvell-
inum í Winnipeg og afhjúpuð 17.
júní 1921, eftir að styttan hafði
lengi verið geymd þar til hæfilegur
staður fékst fyrir hana. Réðist vel
úr með það, að styttunni var ekki
komið fyrir annars staðar, eins og
sumir vildu, þó að dálítið tækist ó-
hönduglega til með geymslu, og af-
hjúpunarathöfnin væri látin fara
þannig fram, að fáir íslendingar
utan Winnipeg borgar gætu verið
viðstaddir. Alla sögu þessa máls má
lesa í margnefndri ritgerð séra
Rögnvalds, og er hún hin fróðlegasta.
Prá mörgu fleira mætti skýra í
sambandi við þjóðræknisstarf hans;
en sumt af því er svo samantvinnað
annari starfsemi hans, að það er ekki
auðvelt að aðskilja það frá henni.
Hann flutti, eins og gefur að skilja,
fjölda margar ræður og erindi um
þjóðræknismál, bæði beinlínis og ó-
beinlínis, öll þau ár, er hann starf-
aði að félagsmálum Vestur-íslend-
inga, og yrði það langt mál, ef telja
ætti það alt upp. En sérstaklega
vil eg þó geta ræðu þeirrar, er hann
flutti á fimtíu ára afmæli heima-
bygðar sinnar, Dakota-bygðarinnar.
Sú ræða ber af flestum þess konar
tækifærisræðum, sem eg hefi lesið.
Hún er prentuð í minningarriti
bygðarinnar, sem út var gefið eftir
afmælishátíðina.
IV.
Ritstörf og bókaútgáfa.
Sem rithöfundur átti séra Rögn-
valdur sæti í fremstu röð vestur-
íslenskra rithöfunda. Hann hafði
mikla rithöfunds hæfileika, þó að
verk hans á sviði bókmentanna lægi
meira í því að koma annara verkum
á framfæri heldur en í því, sem hann
ritaði sjálfur. Mikill fjöldi ritgerða
liggur eftir hann og eins prentaðar
ræður og fyrirlestrar. Af bókum
ber að nefna “Ferðalýsingar” frá ár-
inu 1912, skemtilegar frásagnir af
ferðalagi hans til fslands það ár,
“Hetjusögur Norðurlanda” eftir
Jakob Riis, sem hann þýddi, og æfi-
sögubrot hermannanna í Minningar-
riti íslenskra hermanna í ófriðnum
1914-18, sem Jóns Sigurðssonar fé-
lagið í Winnipeg gaf út. Þessi æfi-
sögubrot eru mikið verk, full af fróð-
leik um alla fslendinga, sem í stríð-
inu voru, og unt var að fá nokkrar
upplýsingar um. Sjálfsagt er mikið
til í handritum eftir hann, og væri
það hið þarfasta verk, að gefa út úr-
val af ræðum og ritgerðum eftir
hann, sem enn hafa ekki verið prent-