Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Síða 19

17
ors) innreið sina. Allt léttir þetta verulegri
vinnu af starfsliði, en hafa ber í huga að
með þessu er einföld meðferð gerð tæknilega
flókin. Framkvæmd blóðsíunar við króniskri
nýrnabilun er mönnum enn deiluefni og er
slikt vottur þess, hve meðferðin er í raun
,,empirisk“. Menn greinir á um tiðni síunar
og timalengd, gerð síunarlausna og bestu
eiginleika siu. Aðalatriði er, að með blóðsíun
má halda sjúklingum lifandi árum saman
við þolanlega heilsu. Meðferðin hefur tekiö
og mun taka miklum framförum.
Nýrnaígræðslur: Blóðsiun er dýr meðferð.
Fjölgun sjúklinga yrði illviðráðanleg ef ekki
væri tekinn af kúfurinn. Þarna hafa nýrna-
ígræðslur komið til bjargar og eru stundaðar
i sivaxandi mæli með batnandi árangri. Með
þeim og fyrirbyggjandi aðgerðum gegn
nýmabilun kann blóðsíunarþörfin að
minnka, þótt ætíð verði hún einhver. Það
sem einkum stendur nýrnaígræðslum fyrir
þrifum er höfnun (rejection). Ónæmiskerfi
likamans lítur á ígrætt nýra sem aðskota-
hlut, ræðst á það og eyðileggur. Leit að þeim
mótefnavökum (antigens) sem vekja höfn-
un, hefur einkum beinst að HLA-kerfinu.
Það virðist mikilvægt að samræmi sé milli
gefanda og þiggjanda hvað snertir HLA-A,
B og ekki síður HLA-D mótefnavaka.
Mynd 2.
Flutningur nýrna milli eineggja tvíbura er
engum vandkvæðum bundinn, enda mótefna-
vakar allir eins. Milli systkina er annars
25% von um fullt samræmi i HLA-A, B
mynstri og þá oftast í HLA-D einnig. Sé
fullt samræmi til staðar heppnast flutningur
yfirleitt mjög vel milli systkina. Sé um einn-
ar haplotýpu misræmi (50% systkina, for-
eldrar) eða meira að ræða, er árangur ekki
eins góður. Af þessum sökum og öðrum er
ekki ýkja algengt að grædd séu I nýru úr
lifandi gjöfum.
Aðaláhersla hefur verið lögð á ígræðslu
nýrna úr nýlátnum (cadaver kidneys, necro-
kidneys). Fjölbreytni HLA mynstranna er
geysimikil og sáralitil líkindi eru á því að
tveir óskyldir einstaklingar hafi sama
mynstur. Því hefur verið efnt til svæðasam-
taka eins og Scandiatransplants, sem við er-
um aðilar að. Falli til nýru einhvers staðar á
Norðurlöndum er vefjamynstur (HLA) bor-
ið saman við spjaldskrá um alla væntanlega
nýrnaþega á svæðinu og leitað besta sam-
ræmis. Þrátt fyrir stóran hóp þiggjenda (ca.
600) er fullt samræmi ekki til staðar nema í
fjórðungi ígræðslna hvað snertir HLA-A, B.
Við flestar ígræðslur er um að ræða eins, til
tveggja vaka ósamræmi.
Nýru verða að vera ,,lifandi“ þegar þau
eru grædd í og má sá tími, sem þau eru án
blóðnæringar (ischemic time) ekki vera of
langur. Heitur blóðleysistími (warm i.t.) líð-
ur frá þvi hjarta hættir að slá þar til liffæri
er fjarlægt. Sá tími má aðeins skipta fáum
minútum. Því er það til stórbóta, að í sum-
um löndum má fjarlægja líffæri til ígræðslu
meðan hjartslætti og öndun er haldið við.
ef gefandinn er heiladauður. Kaldur blóð-
leysistimi (cold i.t.) líður frá þvi líffæri er
tekið út þar til það er grætt í aftur. Með
bættri geymslu líffæra má sá timi nú skipta
2—3 sólarhringum við bestu skilyrði.
Ónæmissef jandi (immunosuppressive)
meðferð er jafnan beitt eftir ígræðslu, ákaft
í fyrstu en síðan er dregið úr henni nema
höfnunar verði vart. Flestir nota stera, t.d.
prednisolon og azathioprine (Imuran). Ef vel
gengur má jafnvel hætta steragjöf að nokkr-
um árum liðnum, þótt Imuran sé gefið á-
fram. Höfnun, sem er tíðust i fyrstu, er mætt
með stórum steraskömmtum (t.d. 1—6 g
methylprednisolon i.v. á 2—3 dögum). Anti-
lymphocyte globulin (ALG) er lítið notað á