Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Qupperneq 45

43
UMRÆÐA
Á síðustu árum hafa birst fjölmargar
skýrslur um árangur skurðaðgerða vegna
lungnakrabbameins. Flestar eru frá einstök-
um sjúkrahúsum og einatt valdir sjúklingar
og gefa þær því alls enga heildarmynd af
árangrinum i baráttunni við lungnakrabba-
mein í viðkomandi landi. Þetta torveldar að
sjálfsögðu allan samanburð (sbr. þó töflu
12). Við val aðgerða eru einkum þrjú atriði,
er hafa verður í huga: 1) lágmarksáhætta,
2) hámarksbatahorfur og 3) lágmarksskerð-
ing á öndunahþoli. Þetta verður að vega og
meta hverju sinni og ekki má einblina svo á
neinn einn þessara þátta, að það verði á
kostnað hinna.
Ýmsir birta jafnvel eingöngu árangur
minnstu aðgerðanna, þ.e.a.s. brottnám eins
eða fleiri geira eða ef aðeins er tekinn fleyg-
ur úr lunganu (resectio segmentalis s.
cuneiformis).
Þessum minni aðgerðum verður að sjálf-
sögðu, því aðeins beitt þegar um er að ræða
lítil æxli eða æxli á byrjunarstigi, sem vaxa
fjarri lungnarót eða utarlega í lunganu.
Þessar aðgerðir skerða lítið lungnaþolið, eru
áhættulitlar og þvi sjálfsagt að beita þeim
hvenær sem unnt er, án þess að batahorfur
minnki. Ef gera þarf aðgerð á báðum lung-
um vegna krabbameins, er skiljanlega leit-
ast við að fjarlægja sem minnst af starfhæf-
um lungnavef utan æxlisins. Shields og
Higgens12 lýstu 40 þess háttar aðgerðum af
rúmlega 3000 aðgerðum og lifðu 28.5% sjúk-
linganna i 5 ár eða lengur, 29% lifðu í 5 ár
eftir samskonar aðgerðir í sjúklingahóp Le
Roux13 og 56% þeirra sjúklinga, sem lýst er
í skýrslu Jensik et al14 lifðu í 5 ár. Síðar
lýstu Jensik og samverkamenn15 168 sjúk-
lingum, sem þeir gerðu á geirabrottnám á
árabilinu 1957—júli 1978. Skurðdauði var 2%
og fylgikvillar fáir.
f 5 ár lifðu 53% þessara sjúklinga (by
actuarial curve), 33% í 10 ár og 25% i 15 ár.
Hiá Mvron og samverkamönnum10 voru
fylgikvillar sjaldgæfari við fleygaðgerðina
(29%) heldur en við geirabrottnám (46%).
Flestir voru þessir fylgikvillar minniháttar,
en meiriháttar voru þeir taldir hjá 7% við
þá fyrri, en 20% við þá síðarnefndu. Fjöl-
margir aðrir höfundar sýna fram á ágætan
árangur þessara minnstu aðgerða við lítil
æxli, svo sem Overholt,17 Wilkins et al,18
Bennet et al19 og telja ekki aukna hættu á
afturkasti (residiv) þó þeim sé beitt, ef rétt
er metið hverju sinni.
I mínum sjúklingahópi eru aðeins tveir
sjúklingar með það litil æxli að unnt var að
komast af með geirabrottnám (2.7%) og
varð því að nema brott lungnablað eitt eða
fleiri hjá 38.6% og taka allt lungað hjá
58.7% sjúklinganna. Þetta hlutfall sannar,
að við fáum ekki sjúklingana fyrr en æxlin
eru orðin mjög stór og þau eru staðsett það
nálægt lungnarótinni að ókleift er að ná
þeim nema taka lungnablaðið eða lungað
allt.
Hjá tæplega fimmta hverjum sjúklingi
(18%) af þeim sem taka þurfti allt lungað
hjá, reyndist nauðsynlegt að fjarlægja að
auki vefjahluta eða hluta af líffærum utan
lungans (Extended pneumonectomy) og dó
enginn þeirra eftir aðgerð. Yfirleitt er að-
gerðardauði mun hærri eftir þessar umfangs-
mestu aðgerðir, var t.d. 30.3% hjá Bergh og
Scherstén,20 en hjá þeim var skurðdauði
hins vegar 7.7% við venjulegt lungnablaðs-
brottnám. Chamberlain21 var með þeim
fyrstu til að framkvæma þessháttar aðgerð-
ir, Soorae et al22 og Shields23 sýndu fram a
að stærð æxlis hafi afgerandi áhrif á bata-
horfur. I þeirra sjúklingahópi (295 sjúkling-
ar) höfðu 18.7% sjúklinganna æxli, sem voru
innan við 3 cm í þvermál og 60% þeirra
lifðu í 5 ár. Ef æxlið var 3—4.9 cm voru
35.6% á lífi eftir 5 ár, en ef æxlið var
7 cm eða meira þá voru aðeins 4.5% á lifi að
fimm árum liðnum. Þessi mikli munur staf-
aði ekki af þvi, að um væri að ræða óhag-
stæðari eða illkynjaðri frumutegundir í þess-
um stóru æxlum, heldur var hlutfallslega
álíka skipting milli vefjaflokka, hvort sem
æxlin voru stór eða lítil. Það var heldur
ekki verulegur munur á tíðni meinvarpa í
hiluseitla eftir stærð æxlanna (æxli minni
en 3 cm, meinvörp í eitlum hjá 41.8% en
æxli 7 cm eða meir, meinvörp hjá 50.7%).
Það eru því allar líkur til þess, að það sé
æxlisvöxtur inn í æðar, sem gerir batahorfur
sjúklinga með stór æxli svona lélegar. Svip-
að kemur fram hjá Steele og Buell.24
Rannsóknir Kirklins et al25 benda hins
vegar ákveðið til þess, að brottnámshlutfall
og batahorfur ákvarðist fyrst og fremst af
frumutegund æxlisins, en i þeirra sjúklinga-
hópi voru 11.8% sjúklinga á lífi eftir 5 ár,