Sagnir - 01.06.2003, Side 36

♦ ♦ Koma Balbo til íslands ♦ ♦
A Islandi var ekki mikið um að vera árið 1933, áhrifa
heimskreppunnar gætti enn og fólk hafði ekki mikið fyrir
stafni. Það sætir því ekki undrun að fréttin um komu
Italanna hafi borist fljótt út og fólk hafi beðið hennar fullt
eftirvæntingar.
Undirbúningurfyrir kotnuna
Flug þvert yfir Norður-Atlantshafið var draumur
Balbo, ekki bara að fljúga einni flugvél, heldur hópi 24
sjóflugvéla. Balbo bjó að reynslu þeirri sem hann fékk úr
Flugleiðin sem flogin var í hópfluginu árið 1933.
fyrra Atlantshafsflugi sínu sem vakti heimsathygli og gekk
vel þrátt fyrir að þijár vélar hröpuðu og kostuðu fimm
manns lífið.14 Balbo vissi að mikillar skipulagningar væri
þörf fýrir síðara hópflugið. Því sendi hann flugmanninn
Cagna til Islands árið áður til að kanna leiðina sem
farin yrði og aðstæður. Cagna kom til Islands þann 16.
júní árið 1932 og dvaldi hér í 10 daga.15 Skömmu fýrir
komu Italanna var margt manna sent til landsins til að
sinna undirbúningi, þar á meðal voru verkffæðingar,
loftskeytamenn og veðurfræðingar. I forsvari fýrir þá
voru þeir Altomare kapteinn og Tommasi ræðismaður.16
Svæðið við Vatnagarða á Viðeyjarsundi varð fýrir valinu
sem flughöfn á Islandi en það þurfti að endurbæta og
skoða í því tilliti, meðal annars var þar smíðuð bryggja
og komið á fót loftskeytastöð og viðgerðaverkstæði.17
Rúmum mánuði fýrir komu Italanna voru sendar til
Islands 83 smálestir af „Stanavo“ bensíni og 4 smálestir af
smurolíu. Afgreiðslan og geymslan á þessu var í höndum
Hins íslenska steinolíufélags. Flutningur á eldsneytinu yfir
í vélarnar var hins vegar fýrirhugaður á 30 vélbátum sem
Italamir tóku hér á leigu.18
Þann 2. júlí árið 1933 mátti lesa á síðuni Morgunblaðsins
skilaboð frá ráðamönnum þjóðarinnar til borgarbúa, sem
útskýrðu mikilvægi komu Balbo til landsins og hvaða áhrif
hún gæti haft fýrir framtíð þess:
Sjálfsagt er að Reykvíkingar fagni svo vel
sem kostur er á svo einstakri og merkilegri
heimsókn sem flug Italanna er. Koma þeirra er
einstæður viðburður í sögu landsins og getur
haft sjerstæða þýðingu um það hvort ein af
aðalflugleiðum heimsins á að liggja um Island.
En auk þessa komu þeir fram með tillögur að hegðan fólks, til að
fagna komu Italanna:
Til þess að fagna þessari heimsókn er mjög æskilegt
að fanar verði dregnir að hún á öllum fana stöngum
í bænum, að skipin á höfninni skreyti sig fanum
og blási kveðjumerki til flugvjelanna og að allur
almenningur bjóði þá velkomna með því að veifa
til þeirra fagnaðarkveðjum þegar þeir fljúga yfir
borgina.19
Snemma að morgni 2. júlí fóru að berast fréttir af brottfor
Italanna frá Amsterdam og Morgunblaðið birti í glugga sínum þá
frétt að þeir hyggðust jafnvel fljúga alla leið til Islands. Framan
við glugga Morgunblaðsins safnaðist fýrir hópur fólks sem beið
nýrra frétta með eftirvæntingu og símar hringdu viðstöðulaust.
Þessu hélt ffam eftir kvöldi og var engu líkara en verið væri
að bíða úrslita kosninga, þvílíkur var áhugi borgarbúa á þessu
merkilega flugi og einstæðu heimsókn. Smárn saman bárust þó
ffekari fféttir sem upplýstu fólk um versnandi veður og það að
vélamar myndu halda kyrru fýrir í Londonderry á Irlandi. Þrátt
fýrir það héldu Reykvíkingar áffam að bíða frekari fregna og um
kvöldið birtist ný ffétt sem boðaði væntanlega komu Italanna
eldsnemma morguninn eftir. Nokkrir borgarbúa voru árrisulir í
von um að sjá þá koma, en klukkan 7 að morgni barst tilkynning
um að þeir væru enn í Londonderry.20
Vísir greinir svo ffá mikilvægi komu Italanna til Islands
þann 6. júlí 1933:
Með hveiju flugi sem flogið hefur verið yfir Island,
hefir fengist aukin reynsla, sem væntanlega leiðir
til þess, að áður en langur tími líður verða komnar
reglubundnar flugferðir, a.m.k. að sumarlagi, milli
Norður-Ameríku og Evrópu, um Island. Reynsla sú,
sem fæst í hópflugi því hinu mikla sem nú stendur
yfir, verður ekki veigaminnst í þessum efnum. Það
er því ekki eingöngu tilhlökkun að sjá æfintýramenn
og vera áhorfendur að æfintýralegum viðburði,
sem er undirrót hins mikla áhuga almennings fýrir
hópfluginu, heldur mun einnig koma til greina hjá
allflestum góður skilningur á því hve mikilsverðar
afleiðingar það getur haft fýrir land og þjóð, auk
þess sem ávalt kemur fram hjá óspilltum íslenskum
mönnum, er góða gesti ber að garði, ósvikin velvild
og gestrisni.21
Það var ekki fýrr en á hádegi 5. júlí sem barst skeyti með
tilkynningu um brottför ítalska flotans ffá Irlandi og að þeir væru
á leið til Reykjavíkur. Fréttin barst út sem eldur í sinu. Allir vildu
vita hvemig þeim gengi og hvenær þeir væm væntanlegir. I húsi
Morgunblaðsins hringdu nú enn á ný allir símar án afláts. Bið var
eftir staðfestingu á komutíma, en loks um klukkan þrjú barst
tilkynning um væntanlega komu á milli 16:30 og 17:00.22
Koman sjálf
Vélarnar sem notaðar voru við flugið vom aftegundinni Savoia-
Marchetti en það em stórir flugbátar með tveimur 800 hestafla
hreyflum sem fljúga á um 220-240 km hraða á klukkustund.
Fjórir menn vora í hverri vél og þriðja hver vél hafði aukalega
sérstakan yfirforingja því hveijar þijár vélar mynduðu eina
deild. Deildimar vom átta, 13 menn í hverri og því 104 menn í
heildina í leiðangrinum.23 Flogið var í oddaflugi og fór Balbo í
broddi fýlkingar. Hver deild hafði sinn auðkennislit og var Htur
34 SAGNIR