Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 6

92
HELGAFELL
sterkan þingineirihluta, beygði sig fyrir
vantrausti forystulauss og ráðvillts Al-
þýðusambandsþings og sagði af sér.
Þarna sannaðist áþreifanlega, hver hætta
er á, að þingræðið verði áður en langt líður
hreint formsatriði. Raunverulegt úrslita-
vald um málefni þjóðarinnar og stefnu í
þeim málum, sem mest varða afkomu al-
mennings, hefur þegar færzt að miklu leyti
í hendur annarra aðila.
Fásinna væri að kenna vinstri stjórninni
einni um það, að svona er komið. Þótt
sjúkdómseinkennin hafi aldrei verið eins
glögg og í stjórnartíð hennar, á meinið sér
þó dýpri rætur. í rauninni var það mál-
efnaleg undirstaða stjórnarsamtarfsinss,
að ekki væri hægt að koma fram þeim mál-
um, sem væru grundvöllur að stefnu hverr-
ar sterkrar ríkisstjórnar, nema með sam-
þykki og í samvinnu við hin öflugu sam-
tök verkalýðs og bænda. Því var haldið
fram, að samstjórn Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins hefði aldrei getað
leyst vandann, þrátt fyrir sterkan meiri-
hluta á þingi og meðal kjósenda, vegna
þess að á móti þeim stæðu hin öflugu hags-
munasamtök verkalýðsins.
Nú hefur tilraunin til að stjórna með full-
tingi vinnustéttanna verið gerð, og hún
hefur endað með ósköpum. Stjórninni tókst
aldrei að fá umboð frá hagsmunasamtökun-
um til að gera það, sem hún og sérfræð-
ingar hennar töldu nauðsynlegt. Sá ágrein-
ingur, sem varð henni að lokum að falli,
var fyrir hendi frá upphafi. Ástæðan fyrir
því, að hann varð ekki til stjórnarslita
miklu fyrr, var sú ein, að ríkisstjórnin þrá-
aðist við að horfast í augu við raunveru-
leikann og forðaðist í lengstu lög að láta
skerast í odda.
Þessi málalok eru ekki undarleg. Hags-
munasamtök eru sérstaklega illa til þess
fallin að taka á sig ábyrgð erfiðra ákvarð-
ana í efnahagsmálum, sem hljóta að hafa
meiri eða minni áhrif á hag félaga þeirra.
Bresti forystu af hálfu Alþingis og ríkis-
stjórnar, er sízt að vænta, að merkið verði
upp tekið af þeim.
Ofríki hagsmunasamtaka er einkenni
stjórnamálaástands flestra nútíma-
lýðræðisríkja. Leitun mun þó að eins veiku
ríkisvaldi og hér á landi.
Ein meginorsök þessa ástands er vafa-
laust sú, að Alþingi er löngu hætt að sýna
rétta mynd af vilja þjóðarinnar og getur
því ekki talað fyrir hönd þeirra afla, sem
sterkust eru í raun og veru. Meginhluti
þings eru fulltrúar dreifbýlisins og hinna
fámennari kjördæma, en helzta áhugamál
þeirra virðist vera að halda liylli kjósenda
sinna með margháttaðri fyrirgreiðslu og
styrkjum. Hins vegar hafa fjölmennustu
byggðarlögin, sem raunverulega eru þunga-
miðja þjóðfélagsins, svo fáa fulltrúa, að
þau verða að knýja fram viðurkenningu
hagsmuna sinna með því að beita fyrir sig
hinum stóru hagsmunasamtökum launþega
og atvinnurekenda. Þannig hefur myndazt
togstreita milli dreifbýiisisvaldsins á þingi
annars vegar og hinna öflugu hagsmuna-
samtaka hins vegar, en á milli þeirra hefur
ríkisstjórnin setið og getað í hvorugan fót-
inn stigið.
Það er orðið nægilega ljóst af reynslu
undanfarinna ára, að Alþingi, sem ekki er
sæmilega réttur spegill af styrkleika þeirra