Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 22

108
HELGAFELL
Önnur afleiðing verðþenslu og óraunkæfr-
ar gengisskráningar er sú, að fljótlega verð-
ur ómögulegt að greiða kostnaðinn við
framleiðslu til útflutnings, ef útflytjandinn
fær ekki nema hið skráða gengi fyrir varn-
ing sinn. Þá kemur styrkjafarganið, — hin
didbúna gengislœkkun.
Það er óþarfi að öfunda nokkurn mann
af útflutningsstyrkjunum. Meðan verð-
bólgan fær að leika lausum hala og ráðandi
menn fást ekki til þess að leiðrétta gengis-
skráninguna. er óhjákvæmilegt að greiða
þessa svokölluðu útflutningsstyrki.
En það leiðir til óheillavænlegra afleið-
inga, þegar menn neita að kalla hlutina
sínutíi réttu nöfnum. Það er eins og lög-
gjafanum hafi tekizt að telja sjálfum sér
trú um, að þetta fyrirbæri væri raunveru-
legir styrkir. Því var um hríð tekin sú
stefria að styrkja útflutninginn þeim mun
meira sem hann gaf þjóðarbúinu minna í
aðra hönd af gjaldeyri, og er þetta tíma-
bil kennt við Framsóknarýsuna.
Menn hafa það fyrir satt, að við undir-
búning bjargráðanna svokölluðu í vor sem
leið hafi hagfræðingar ríkisstjórnarinnar
reynt. eftir megni að fá hana ofan af þessu
sjónarmiði. Þeim varð nokkuð ágengt að
þessu leyti, því að bjargráðakerfið er ekki
eins flókið og Framsóknarýsukerfið, en þó
lifir sá mæti fiskur enn góðu lífi. Má nefna
þess mörg dæmi, en ég læt eitt nægja.
Síldarútvegsnefnd selur alla saltsíld fyrir
hönd verkunarstöðvanna. I samningi við
Sovétríkin er verð á síld veiddri fyrir Norð-
ur- og Austurlandi á sumarvertíð ákveðið
18 shillingum (eftir skráðu gengi sem næst
40 krónum) hærra en fyrir Faxasíld. Það
sýnist því liggja í augum uppi, að það væri
betri eign að eiga nokkrar tunnur af Norð-
urlandssíld en sama magn af Faxasíld. En
viti menn: Þegar nefndin gerir upp við
saltendurna, fá þeir meira, sem minni
gjaldeyrís öfluðu, — ég held það muni
eitthvað 15 krónum á tunnu, sem verð-
minni síldin færir útvegsbóndanum í búið
fram yfir hina verðmætari.
Ég er ekki að halda því fram, að fram-
leiðendur Faxasíldar séu ofsælir af sínum
styrkjum, né að rangt hafi verið að hækka
verðbætur Faxasíldarinnar úr 70% í 80%
eins og gert var, þegar kom fram á hausf-
vertíð. Hinu hverf ég ekki frá, að ekki sé
til snefill af rökum fyrir því að setja sumar-
síldina frá miðunum norðanlands og aust-
an á óæðri bekk og greiða aðeins 55%
verðbætur fyrir afurðir unnar úr henni.
Ég nefni þetta eina dæmi, því að mér
virðist það mjög ljóst, en af nógu öðru er
að taka. Allt ber að einum brunni uin
meinið, sem uppræta þarf: stjórnarvöldin
eru að færa atvinnuvegina í einhvern van-
skapnaðar-stakk, svo að þeir fá ekki notið
þess þroska, sem þeir hlytu að öðlast í
baráttunni við eðlilega verðmyndun.
Hvort er þyngra eitt pund af blýi eða
eitt pund af dún? spurði kerlingin, og var
á sínum tíma lilegið að því, að svarið stóð
í henni. En fyrir þá sem lengi dveíjast í
völundarlnisi framleiðslustyrkjanna fara
slíkar spurningar að verða eðlilegt við-
fangsefni, og svari nú hver fyrir sig.
★
Ég hefi taiað um útflutningsstyrkina
sem dulbúna gengislækkun. Dulbúin viður-
kenning á gengislœkkun hefði þó verið öllu
nákvæmara orðalag, því að mikil lækkun
frá skráðu gengi íslenzkra peninga hafði
þegar átt sér stað, áður en „bjargráðin“
voru lögleidd í fyrra. En hvaða gengislækk-
un var þá viðurkennd og lögfest með þeim?
Með einkennilegu samblandi af óljósri
hugsun og klókindum í því að fela hefir
löggjafanum tekizt að gera svarið við þessu
mjög umdeilanlegt.
„Yfirfærslugjaldið“, sem bönkunum er
gert að innheimta við sölu á erlendum
gjaldeyri, er oftast 55%, en stundum ekki
nema 30%. Er svarið þá það, að komið
hafi verið á tvöföldu gengi, í samræmi við
þetta, — eða raunar íerföldu, því að í við-
skiptum við varnarliðið (og líklega örfáum
tilfellum öðrum) fara greiðslur fram eftir
skráðu gengi, og fyrir „ferðagjaldeyri“