Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 59

AÐ VELJA SÉR FÉLAGA
145
fyrir trú sína“, ritaði Ernst Júnger, „er að
ná hinu æðsta markmiði, sem hugsazt getur,
án tillits til þess, hvort sú trú er sönn eða
fölsk. Sú einfalda staðreynd, að mennirnir
kasta sér út í orrustu, jafnvel þótt þeir séu
sárþjáðir af hræðsu og ótta, sem hvorki agi
né föðurlandsást getur eytt, gerir þá, eins
og píslarvottinn, að lifandi vitnum hins vfir-
mannlega veruleika, sem býr hið innra með
þeim og ofar þeim.“ Hetjudáðir hinna vél-
rænu öreiga Júngers yrðu því þeim mun há-
leitari sem þeir væru fjarlægari hefðbundnu,
mannlegu sviði og því meir sem þær nálguð-
ust svið hinnar fullkomnu vélar. Þetta var
þá endamarkið, lengra varð ekki komizt.
Ernst Júnger sneri þó baki við því í tíma,
meðan Hitler var enn við völd. í síðari verk-
um sínum, en meðal þeirra mætti nefna skrif
hans um sársaukann, skáldsögun Auf den
Mcmnorlcli])pen, og síðan dagbók ])á, er hann
hélt meðan á innrásinni í Frakkland stóð í
heimsstyrjöldinni síðari, verður fordæming
hans á níhilismanum æ ákveðnari og byggist
meir og meir á mannlegum eigindum.
Reynsla Alberts Camus er að vísu á annan
hátt, en þó sambærileg. Enginn, sem les bæk-
ur hans, kemst hjá því að skynja hinar skörpu
andstæður, sem skilja á milli Le Mythe de
Sisyphe og L’Étranger annars vegar og La
Peste og safn hans af lnigunum, er nefnist
L’Iíomme Révolté, hins vegar. Bók hans Lc
Mythe de Sisyphe hefst á hugleiðingum um
sjálfsmorð, og hyggst höfundurinn þannig
komast að skýringu á tilgangi lífsins. Hann
segir það blákalt, að ástæðan fyrir því, að
maðurinn lifi, sé hreint og beint fáránleg. „Að
deyja af frjálsum vilja,“ ritar hann, „felur
í sér viðurkenningu, sem að minnsta kosti
er sprottin af eðlishvöt, á fáránlegu eðli þessa
vana, á vöntun einhverrar gildrar ástæðu
fyrir því að halda lífinu áfram, tilgangsleysi
þessa daglega angurs og fánýti þjáningarinn-
ar.“ Að stytta sjálfum sér aldur felur „aðeins
í sér viðurkenningu á því, að lífið sé ekki
þess virði, að svona mikið sé lagt á sig fyrir
það.“ í allri auðmýkt leitar Camus og finnur
lausnina á þessari eyðilegu og snauðu til-
finningu fáránleikans. „M ig hryllir við þeim
heimi, sem ég lifi í,“ segir hann síðar í
L’Homme Révolté, „en ég finn til með því
fólki, sem byggir hann.“ í skáldsögu hans La
Peste birtist tilvera sögupersónanna ekki sem
ástríðuþrungin, einráð og marklaus staðreynd,
heldur sem aumkunarverð barátta mannanna,
sem þjást og strita gegn sameiginlegum ör-
lögum.
Á einum stað í bók þessari hittir ein af
sögupersónunum — Rieux, læknir, — Grand
skrifstofumann á bæjarskrifstofunum, en kona
hans hefur nýlega farið frá honum, án þess
að þau hafi orðið neitt ósátt hvort við annað.
„Hann virti Grand fvrir sér úr nokkurri
fjarlægð. Gamli skrifarinn stóð eins og hann
væri límdur upp við búðarglugga, sem var
fullur af útskornum tréleikföngum, hrjúfum
og óvönduðum. Tárin streymdu niður kinnar
hans. Og þessi tár skelfdu Rieux, því hann
skildi þau og fann fyrir þeim í herptu og
þurru kokinu. Hann gat jafnvel munað dag-
inn, sem hann hafði trúlofað sig, vesalingur-
inn; hann hafði séð hann standa fyrir framan
verzlun uppdubbaðan í beztu jólafötunum
sínum, og Jeanne hallaði sér upp að honum
og tjáði honum hamingju sína. Það var eng-
inn vafi á því, fersk rödd hennar bergmálaði
nú í eyrum Grands vfir fjarlæg árin. Rieux
vissi, hvað þessi gamli, grátandi maður var
að hugsa á þessu agnabliki og hann hugsaði
það sama, án ástar og kærleika væri þessi
heimur okkar dauður heimur, og það kemur
alltaf að því, að maður gefist upp á prísund
vinnunnar og hugrekkisins og þráir ásjónu
annarrar mannveru og hjarta fyllt undrum
viðkvæmninnar . . . Hann fann sjálfur til
óhamingju Grands og eitthvað nagaði hjarta
hans á þessari stundu! — hin æðislega bræði,
sem hvolfist yfir mann út af þeim þjáning-
um, sem manncskja verður að þola.“
Jafnvel sú uppreisn, sem fæðist af með-
aumkuninni einni saman, getur veitt lífinu
nýjan tilgang.
André Malraux er þó enn sérstæðara dæmi,
því þessi franski arftaki Nietzsches, sem
gengið hefur í gegn um þrónuareld kommún-