Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 63

AÐ VELJA SÉR FÉLAGA
149
verið auðveld bráð öllura öfgamönnum. Enn
getur hann verið Jesús Kristur, sem leggur
sér á herðar þungann af syndum annarra; og
hann getur einnig verið Barrabas, fyrirlitlegur,
einráður Barrabas, sem treður undir fótum sér
allt það, sem er mannlegast í eðli mannsins.
Hvort heldur sem er, þá er hann eigi að síður
aðalpersónan á leiksviði heimsins. Hann er
deus ex machina í pólitík nútímans. Það er
fjarstæða að láta sér detta í hug, að hægt
sé að afmá þessa staðrevnd, eða að nokkurt
iýðræði geti lifað og dafnað lengi, ef það er
stutt af lögregludómstólum, sem beint er
gegn andstöðu verkalýðsstéttarinnar. Hið
mikilvæga hlutverk verkamanna í fram-
leiðslukerfi hvers lands, fjöldi þeirra, félags-
leg samstaða þeirra og skvldleiki — allt þetta
samanlagt veitir þeim úrslitavaldið í stjórn-
málum hvers einasta lands. Ekkert þjóðfélags-
afl er jafn voldugt. Á því byggist frelsi mann-
kynsins og mikið meira. En þar sem það er
ekki lengur stéttarskiptingin, sem ræður,
heldur samvizkan, þá erum við komnir aftur
að upphafinu.
Maður þarf ekki annað en líta í kring um
sig til þess að sjá, hvernig samvizkan hefur
verið leikin. Níhilisminn hefur breiðzt út frá
yfirstéttunum og þröngvað sér inn í hvern
afkima þjóðfélagsins: farsóttin hefur heldur
ekki hlíft borgarhverfum verkalýðsins. Nú
er hin níhilíska dýrkun valds og velgengni
orðin útbreidd og almenn. Og hin mjög svo
útbreidda dyggð, sem ávallt kennir söguna
við þann málstaðinn, er sigrar, þetta viður-
stvggilega hugleysi, sem rekur svo margan
menntamanninn út í kommúnisma eða fylgi
við McCarthy — þetta er einnig níhilismi.
Hafa hinir dauðu og þeir, sem minnimáttar
eru, þá ávallt á röngu að standa? Hafði
Mazzini á röngu að standa? Hafði Trotsky
á röngu að standa aðeins sökum þess, að hann
beið ósigur? Höfðu þeir Gobetti og Matteotti
rangt fyrir sér? Og hóf Gramsci að liafa rétt
f.vrir sér, fyrst að liðnum aprílmánuði 1945?
Hættir hann að hafa rétt fyrir sér, ef styrk-
leiki flokks lians dvínar? Og er óttinn við
vetnissprengjuna því ótti þeirra, sem sterkari
eru, vegna þess, að þeir hafa rétt fyrir sér
og málstaður þeirra er því meira sannfærandi
en hinna?
Hin mjög svo útbreidda kennd persónulegs
öryggisleysis, sem á okkar tímum á rætur
sínar að rekja til efnahagslegs hættuástands
ásamt óboðnum afskiptum ríkisvaldsins og
stjórnmálanna af öllum greinum mannlegra
athafna, svarar til angistarfullrar leitar ein-
staklingsins að einhverju öryggi og vernd í
einum eða öðrum pólitískum flokki fjöldans.
En vel á minnzt, þetta útilokar á engan hátt,
að þeir, sem þykjast styðja einn flokkinn,
leiki tveim skjöldum og séu einnig í tygjum
við andstöðuflokkinn, sem gæti farið með sig-
ur af hólmi á morgun. Ef gagnrýni á hug-
sjónastefnunni og barátta, sem byggist á sið-
ferðilegum grundvelli, getur ekki haggað
þéttri samstöðu þessarra flokka fjöldans, ef
meirihluti meðlimanna daufheyrist eftir sem
áður, þá cr það einmitt af sömu orsökinni:
þeir, sem gerast meðlimir slíkra stjórnmála-
flokka fjöldans af innri hugsjónakennd, eru
mjög fáir talsins. Og við tækifærisstefnu ein-
staklinganna, sem einblína á eigið öryggi og
fjölskyldna sinna, bætist svo ofbeldis- og of-
ríkishneigð allra heildarsamtaka. I hreinskilni
sagt, þá get ég ekki munað eftir einum ein-
ustu samtökum, sem nú eru starfandi og telj-
ast mega ósnortin af holdsveiki níhilismans.
Svo virðist sem fjöldasambýli nútíma borgar-
félags skapi hagkvæmasta hitastigið til út-
ungunar á sóttkveikjum hans. Mannleg
heimska er svo tilbreytingarlaus. Þessi ban-
væna þróun er ávallt sú sama: sérhver hópur
cða stofnun rís upp til varnar einhverri hug-
sjón, sem hún kennir sig brátt við og
síðan tekur með öllu við af henni, en síðan
lýsa þessi samtök því yfir, að hagsmunir
þeirra séu öllu öðru æðri. „Hver sá, sem
skaðar flokkinn, hann er í andstöðu við sög-
una.“ Meðlimir þessarra samtaka láta þessa
þróun ekkert á sig fá, því í raun réttri þjónar
hún tilgangi þeirra. Kostirnir eru hreint ekki
svo litlir, sökum þess að þeir eru algjörlega
lausir við alla persónuiega ábyrgð. Ef svo
hörmulega skyldi vilja til, að einhver færi að