Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 61

AÐ VELJA SÉR FÉLAGA
147
sem hinir nýju félagar manns heyra til. Það
getur vart talizt undrunarefni, þótt það komi
örsjaldan eða aldrei fyrir, að nokkuð það,
sem talizt getur lærdómsríkt og merkilegt úr
kverinu eða skólabókunum, verði til þess að
valda nokkru liiki á þessari undirgefnu við-
töku hins nýja rétttrúnaðar. Maður finnur
ekki einu sinni hvöt hjá sér til þess að hrekja
þessar gömlu kenniselningar, því þær heyra
nú til þeim heimi, sem maður hefur skilið
eftir að baki sér. Þær eru hvorki sannar eða
falskar; þær eru „borgaralegar“ í eðli sínu,
fölnuð laufblöð. Valið er algjörlega háð til-
finningunum, hafið upp yfir allar röksemda-
færslur. Hinn nýi rétttrúnaður, sem maður
hefur veitt svo algjöra viðtöku, gerir einnig
kröfu til þess að vera bæði vísindalegur og
óhlutdrægur — og þetta er ekki eina eða
lítilfjörlegasta ósamræmið, sem þú reynir að
leiða liinum nýja trúskiptingi fyrir sjónir, en
auðvitað án minnsta árangurs.
Þetta er reglan. Ég hef lesið allmikinn
fjölda ævisagna um anarkista, sósíalista,
kommúnista og fasista, og auk þess er mér
að meira eða minna leyti kunnugt um þær
aðstæður, sem ollu því, að sumir kunningjar
mínir hófu afskipti af stjórnmálum. Enn hef
ég ekki fundið neina undantekningu frá þeirri
reglu, sem ég hef nú lýst, og ef slíkar undan-
tekningar eru til þá held ég að þær séu afar
fáar. Oft lýsum við því yfir að við séum
bvltingarmenn og íhaldsmenn af ástæðum,
sem eru óljósar og lítt skýrðar, ástæðum,
sem eru grafnar djúpt niður hið innra með
okkur, og áður en við veljum þá höfum við,
óafvitandi, þegar valið. Hvað hinni nýju hug-
sjón við kemur þá fáum við venjulega allt
um hana að vita í skólum flokksins, sem við
höfum nú svarið hollustu. Mjög svipuð þessu
— og aiveg eins og það á að vera — er sú
afneitun, sem á sér alveg öfugan þróunarferil.
Ilugsjónin hlýtur nú hina sömu og jafn hastar-
lega meðferð og kverið og sögurnar unr ætt-
jarðarástina hlutu áður. Svo að ég noti úrelt
og fornlegt orðalag, þá lætur höfuðið, jafnvel
meðan á hinurn nýja lærdómi stendur, hjart-
að draga sig á eftir sér — eða, eftir því hvernig
heilsufari viðkomanda er háttað, lætur það
magann draga sig á eftir sér.
Ein ei þó sú skylda, sem við getum ekki
smeygt okkur undan: hún er sú að vera sjálfum
okkur meðvitandi unr hvað er að ske. Hvaða
þýðingu gat hinn snauði og jarðnæðislausi
bóndi á Suður-Ítalíu haft fyrir hinn unga
stúdent á árunurn skömmu fyrir heimsstyrj-
öldina fyrri, að hann skyldi fallast í faðm-
lög við málstað hans? Ilann var sannarlega
ekki að hugsa um að gera stjórnmál að ævi-
ferli sínum. Þar að auki vissi hann ennþá
ekkert um hina stærilátu spásögn marxism-
ans, er hyllti öreigana sem lögmæta arftaka
að heimspeki nútímans. Ekki vissi henn held-
ur að eftir byltinguna í Mílano árið 1848
hafði Carlo Cattaneo lýst því yfir, að upp-
frá þeim tírna væri málstaður öreigans tengd-
ur frelsinu órjúfanlegum böndum, og hlyti
þetta tvennt að verða samferða yfir svið
komandi alda, jafn óaðskiljanlegt hvort
öðru og riddarinn hesti sínum. Hann hafði
enn enga vitneskju um kenningu Rósu Lux-
emburgs urn hina eðlilegu hvöt verkalýðsins
til byltingar, eða um kenningar Lenins um
þau öfl, sem knýja þjóðfélag nútimans áfram
eftir braut framfaranna. Ekki var honum
heldur neitt kunnugt um Sorel eða aðra spá-
menn hins nýja Messíasar. En enda þótt hin-
ar nýju kenningar byltingarinnar um sögu-
lega köllun öreiganna hefðu ekki ennþá bor-
izt til þessa fjarlæga og einangraða héraðs
á Suður-Ítalíu, þá voru útflytjendur, sem
snúið höfðu aftur heim frá Ameríku, farnir
að hvetja jarðnæðislausa bændurna til að
stofna fyrstu sarntök sín. Það þarf engan að
undra, að ungur maður, sem er þegar bú-
inn að fá andstyggð á umhverfi sínu, — þótt
hann láti slíkt ekki uppi —, og er jafnframt
vitni að öllu þessu umróti, skuli verða fyrir
djúpstæðum áhrifum, öðlast nýjar skoðanir
á lífinu og verða sannfærður um, að í þessu
gamla, þreytta, hrörlega, spillta og værukæra
þjóðfélagi, sem hann lifir í, hafi fátæklingarnir
verið tákn hins síðasta athvarfs í lífinu —
þeir hafi verið fulltrúar einhvers raunveru-
legs, sem hollt væri að binda sig við.