Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 66

152
HELGAFELL
komið hafi fyrir stundir angistar og ein-
manaleika, þegar hugur okkar reikaði af
stingandi þrá og trega til hinnar hefðbundnu
reglu, friðar og öryggis æskuheimilis okkar,
þá verðum við samt að bæta því við, að
ástin á sannleikanum hefur þó ávallt að lok-
um yfirunnið hugsunina um persónuleg þæg-
indi okkar.
Þegar svo er ástatt, að forsendur háspck-
innar og jafnvel sögunnar eru óljósar og um-
deilanlegar, þá neyðist maðurinn til þess að
útvíkka siðferðilegt skynbragð sitt þannig, að
það taki jafnframt að sér það hlutverk að
vera leiðarvísir þekkingarinnar. Þær gildrur,
sem óhlutlæg og yfirborðskennd siðferðiskenn-
ing kann að falla í, geta verið mjög raunveru-
legar, en þó aðeins ef skilningarvit siðferðis-
ins starfar sem tabula rasa. í raun og veru
er maðurinn ávallt vera gædd holdi og blóði,
maður ákveðins umhverfis, ákveðinnar stétt-
ar og ákveðins tíma, og þetta fer jafnvel út
fyrir takmörk eigin vitundar hans. Hvað
okkur snertir, þá er auðvelt að skilgreina þá
mjög svo mikilvægu orkulind, sem hefur
bjargað okkur frá öfgakenndu og róttæku
ástandi níhilismans: það afl tilfinninganna,
sem knúði okkur til þess að taka upphaflega
kostinn, hefur ekki þorrið um leið og við
misstum trúna. Þetta er ekki dæmi um einn
einstakling. Ég er ekki að nota fornafnið „við“
sem útblásna mynd af fyrstu persónu eintölu.
Flokkur okkar er orðinn að sívaxandi og
óteljandi fjölda manna: þetta eru hersveitir
þeirra ótalmörgu, sem gerzt hafa flóttamenn
frá Internationalen. Þeir eru vissulega margir,
sem ekki heyra til neinni kirkju eða neinum
pólitískum flokki, sem nú bera í leyni þessi
brennandi kennimörk.
Hér mætti því spyrja: Er þá nokkuð eftir?
Stendur nokkurs staðar steinn yfir steini? Já,
eftir standa nokkur óbifanleg sannindi og
vissa. Hvað við kemur mínum eigin tilfinn-
ingum í þessu efni, þá eru þetta kristin sann-
indi. Og mér virðist þau vera svo nátengd
mannlegri tilveru, að þetta tvennt verði
aldrei skilið að. Maðurinn leysist í rauninni
alveg upp, ef þessum sannindum er afneitað.
Það, sem hér er um að ræða, nægir ekki
til þess að geta talizt trú, en það er þó nóg
til þess að geta staðið undir yfirlýsingu um
mannlegt traust. Slíkt traust byggist á stöð-
ugri og víðtækari grundvelli en einberri misk-
unnsemi Alberts Camus. Þegar allt kemur til
alls, byggist þessi vissa á því, að við menn-
irnir erum frjálsir og ábyrgir hvor fyrir öðr-
um; að við finnum þörfina á því að rétta út
höndina til þess að snerta innsta veruleika
náungans. Sú staðreynd, að andlegt samfélag
okkar er mögulegt, hún hlýtur þó að vera
óhrekjanleg sönnun fyrir bræðralagi mann-
kynsins? Auk þess felur hún í sér lögmál fyrir
lífinu. Ástin á þeim kúguðu er sprottin upp af
þessari vitneskju sem rökrétt afleiðing þess
— því ástin er í eðli sínu óhlutdræg — að
réttsýni sögunnar getur aldrei verið vafa
undirorpin. Til þess að öðlast gildi þarf hún
engrar velgengni með. Ilvernig getum við,
með þessi sannindi sem grundvöll að tilver-
unni, gert okkur að góðu að sjá göfugustu
hæfileika mannsins kæfða meðal svo margra,
sem fæddir eru til fátæktar og örbirgðar?
Hvernig getum við hugsað okkur það sið-
ferði, þar sem þetta grundvallaratriði skortir?
Þarf ég að bæta því við, að það er ekki til
þess ætlazt, að þetta sé túlkað í pólitískum
skilningi valds eða kúgunar? Að nota sér
hina kúguðu sem verkfæri til að öðlast völd,
en svíkja þá síðan, er án efa höfuðsynd allra
synda, því þeir eru allra manna varnarlaus-
astir. í hreinskilni sagt, þá verðum við að
viðurkenna það, að við höfum ekki upp á
neitt undralyf að l)jóða. Það fyrirfinnst ekk-
ert undralyf, sem læknað getur öll mein hins
mannlega samfélags. Það eina, sem við höfum
yfir að ráða — og það er hreint ekki svo lítið
— er þetta traust, sem gerir okkur það mögu-
legt að halda áfram að lifa. Við erum neyddir
til þess að halda áfram göngu okkar undir
himni, sem frá sjónarmiði hugsjónamannsins,
er dimmur og drungalegur. Ilinn heiði, forni
himinn Miðjarðarhafsins, sem einu sinni var
fylltur skínandi reikistjörnum, er nú hulinn
skýjum; en þessi litli Ijósgeisli, sem enn skín
í gegn um svolítið op á skýjaþykkninu, hann