Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 13

ÞORSTEINN ERLINGSSON
99
lék sér að því að kveða heila bragi undir
þessum dýru háttum, eins og ekkert væri,
án þess að þurfa nokkurn tíma að grípa
til kennninga eða torskilinna heita, skálda-
leyfa, rangrar áherzlu eða annarra óynd-
isúrræða sem gömlu rímnaskáldin höfðu
syndgað á. Ekki svo að skilja, að beztu
vísur hans væru betri en t. d. vísur Sig-
urðar Breiðfjörðs, þegar honum tókst upp.
Því mundi Þorsteinn sjálfur hafa neitað
allra manna harðast. En Sigurður var mis-
tækari, ekki jafnvandlátur, bæði hroðvirk-
ur og smekkurinn stopull. Aðrir eins bragir
og Lágnætti og Fyrsti maí færðu mönnum
heim sanninn um, hvernig stilla mátti hið
gamla langspil, svo að enginn tónn væri
hjáróma. Á 20. öld hafa fleiri hringhendur
og betur kveðnar verið gerðar á íslandi
en nokkuru sinni fyrr. En því miður hafa
suinir snjallir hagyrðingar gleymt því, að
glíma forms við efni er því aðeins fræki-
leg, að efnið sé þess virði að fella það í
hendingar.
En hvernig munu Islendingar framtíðar-
innar líta á þessa braglist feðra sinna, ef
allt bundið mál, sem svo hefur verið nefnt,
stuðlar og höfuðstafir, hendingar, rím og
jafnvel hrynjandi, yrði dæmt eintóm til-
gerð og ef til vill smekkleysi?
Hér er ekki stund né staður til þess að
fara út í rökræður um það, sem oft er
manna á milli af lítilli þekkingu og skiln-
ingi kallað „órímuð ljóð“. Það væri allt
of mikið mál. Eg er þeirrar skoðunar, að
sléttubönd og prósakvæði og allt, sem þar
er á milli, geti verið góður skáldskapur,
ef það er góður skáldskapur, formið eitt
geti aldrei úr því skorið til né frá og fleiri
skáldum en Jóni Þorlákssyni sé heimilt að
kalla hvern reiðskjóta sinn Valcra Skjóna,
ef þeim líkar það svo að hafa. En eg ætla
að gera annað, þótt það sé í trássi við hið
gamansama heilræði, að maður eigi aldrei
að spá — og allra sízt um framtíðina! En
sem betur fer er hér dálítið úr reynslu
fortíðarinnar við að styðjast.
Mannkynið þarf sífelldrar tilbreytingar.
Kyrrstaða er ekkert líf. En þessar tilbreyt-
ingar eru með tvennu og furðu ólíku móti,
eftir því efni, sem úr er að vinna, og
því svigrúmi, sem þær hreifast í. Mann-
leg tæki geta, að því er virðist, tekið nær
því takmarkalausum framförum, morð-
vopn frá kylfu til vetnissprengju, farkostir
frá eikju til þotu og tunglflauga og hver
veit hvers. En svo eru aðrar breyting-
ar, sem að vísu virðast mannkindinni
nauðsynlegar, en þar sem tilbrigðunum
eru takmörk sett, svo að þær verða alltaf
að vera að snúa við, þegar ekki verður
komizt lengra í tiltekna átt, og eru þess
vegna í rauninni fremur á hringsóli en
beinni braut. Þetta er tízkan, og ein al-
gengasta hugsanavilla er að ruglast á
framförum og tízku, einkanlega á tím-
um óðfluga tækniframfara, svo að menn
lialdi, að hver tízkubreyting horfi til
ótvíræðrar framsóknar mannsandans.
Menn geta t. d. verið skeggjaðir eða skegg-
lausir, að vísu með dálítið mismunandi
skorna kampa, en framfarirnar eru svo
takmarkaðar, að sumir menn ganga með
tjúguskegg enn í dag, eins og Sveinn Dana-
konungur forðum, og í aðalatriðum er elcki
nema um skegg eða ekki skegg að velja.
Pils geta verið skósíð eða svo stutt sem
tæpasta velsæmi leyfir, víð eða þröng eða
eitthvað þar á milli. En þegar krínólínan
er orðin svo víð, að hún kemst með naum-
indum inn um stofudyr, eða tunnugjörðin
svo þröng, að rétt er hægt að setja hvern
fótinn fram fyrir annan og varla að ganga
upp venjulegan stiga, þá er takmörkunum
náð á báða bóga og verður aftur að fara að
þrengja eða víkka, til þess að kvenfólkinu
finnist ekki það sé í görmum frá því í
fyrragær.
Svona er líka með skáldskapinn. Ljóð
geta t. a. m. verið stuðluð eða ekki stuðl-
uð, rímuð eða ekki rímuð, prentuð í mis-
löngmn línum eða jafnlöngum, með eða án
upphafsstafa, með eða án greinarmerkja
o. s. frv. En sviðið er samt svo takmarkað,
að algerðar nýjungar í formi eru óskaplega