Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 14

100
HELGAFELL
sjaldgæfar og flest af því, sem gert er til
breytingar, hefur einhvern tíma áður verið
í tízku. Ef svo skyldi fara, að háttlaus
ljóðagerð væri orðin drottnandi eða jafnvel
einvöld, væri undir eins orðinn leikur á
borði fyrir ung skáld að breyta til með
hinum gömlu bragarháttum eða einhvers
konar afbrigðum þeirra. Þá tekur fólk feg-
ins hendi við kvæðum, sem það getur lært
og munað, háttbundnu hljóðfalli í sam-
stigi við hrynjandi hjartaslaga og göngu-
lags. Með því er engu um það spáð, að
háttlaus kvæði geti ekki aftur orðið tízka
eftir hæf'ilegan hvíldartíma og svo koll af
kolli. En hitt er trúa mín, að ef einu sinni
hafa verið mótuð jafnhaglega gerð ker fyrir
veigar mannlegrar hugsunar, hvort með
sínu rúmmáli, sem sonnettan og ferskeytl-
an, svo að einungis tvö dæmi séu nefnd,
þá fyrnist þau aldrei algjörlega. Beinasta
ráðið til þess að koma þeim verulega í
tízku, væri að koma þeim rækilega úr
tízku og allra helzt að bannfæra þau hrein-
lega um stundar sakir.
Mér er sem eg sjái ungling, sem hefur
frá fyrstu barnæsku verið verndaður
stranglega frá spillingu ríms og stuðla og
rekst einn góðan veðurdag á eldgamla
Þyrna í skúmaskoti uppi á háalofti. Hann
fer að lesa og tauta fyrir munni sér:
Eg hef barizt fyrir frægð og fleira en einu,
en lengstum fyrir lífi mínu
langt frá móðurskauti þínu.
Það er líkt og ylur í
ómi sumra braga.
Mér hefur hlýnað mest á því
marga kalda daga.
Ætli honum geti ekki fundizt, að úr
þessu mætti gera eitthvað nýstárlegt, —
og fari að hugsa, að nú skuli þessir íhalds-
lcarlar, pápi gamli og hans nótar, svei mér
eiga sig á fæti?
III.
Núlifandi kynslóðum getur fundizt, eftir
tvær heimsstyrjaldir og afleiðingar þeirra
eða öllu heldur framhald, að hin róttæku
skáld og rithöfundar frá síðustu áratugum
19. aldar hafi átt sér ósköp auðvelt hlut-
verk í óbrotinni veröld. Þeir þóttust vita
með fullri vissu um sannindi, sem tími
var til kominn að segja upphátt, um bönd
að slíta, múra að brjóta, ójöfnuð og rang-
indi að bæta úr. Þeir trúðu á sívaxandi
framfarir og blessun þeirra, á framsókn til
frelsis, jafnréttis, bræðralags og velmeg-
unar, — þóttust vissir um stefnuna, þótt
leiðin gæti verið torsótt að því sæluríki á
jörðu, sem væri vísara í hendi en veik von
um himnaríki bak við gröf og dauða.
Því er ekki að neita, að þær vonir, sem
Þorsteinn Erlingsson og margir jafnaldrar
hans gerðu sér um framtíð mannkynsins
og liann hefur lýst af brennandi sannfær-
ingu í Brautinni, hafa ekki rætzt né eru
líklegar til þess að rætast með þeirri króka-
lausu framsókn, sem fyrir honum vakti.
Framfarirnar í tækni og þægindum hafa
að vísu margfaldazt, en sumt af þeim er
orðið bráður háski í höndum mannkyns,
sein hefur ekki tekið neinum samsvarandi
þroska að viti og sanngirni. Því fer svo
fjarri um bræðralagið, að aldrei fyrr hefur
skij)ting nærfellt allra þjóða veraldar í
tvær andstæðar fylkingar verið svo hat-
römm. Sumar eftirlætishugsjónir 19. aldar
hafa jafnvel verið afskræmdar og rang-
færðar með því að leggja nýjar og gagn-
stæðar merkingar í orðin, sem táknuðu
þær. Ýmsir spámenn hins nýjasta tíma
hafa gengið á það lagið að boða fullkom-
inn níhílisma, velta sér í útmálun þess, að
öll tilveran sé grimmilegur, tilgangslaus
og vonlaus skrípaleikur. Það kann að vera
vorkunnarmál, þótt þessir menn séu dauf-
trúaðir á framtíðina og sjáist yfir það, sem
þrátt fyrir allt horfir til betra vegar eða
innan handar er að kippa í lag. Hitt er
verra, að þeim finnst einatt litlu eða engu
máli skipta, þó að þeir gangi sjálfir vitandi