Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 62

148
HELGAFELL
Þetta voru síðustu ár þess tímabils sög-
unnar, sem skapað liafði allmerka viðburði, er
virtust sanna það að spákenningin um frels-
andi köllun öreiganna hlyti að vera sönn.
Aðdáunin á þessari spákenningu náði langt
út yfir takmörk flokkspólitíkurinnar. Hún
varð að hinni mildu og vinsælu stefnu, sem
kom í stað hins hnignandi og spillta níhilisma
Nietzsches — hið mikla fyrirheit um nýjan
heim og nýjan himin. Allt siðferði, listir,
heimspeki urðu fyrir beinum áhrifum af henni.
Og atburðarás sögunnar virtist benda tii þess
að Rósa Luxemburg hefði haft rctt fyrir sér.
í þá daga hætti maður ekki á neinar mót-
sagnir. Ef því var haldið fram, að hvar sem
samtök verkalýðsins væru starfandi, hvaða
stjórn sem þau lytu og hvernig sem ástætt
var um félagslegt andrúmsloft og aðstæður,
þá trúði maður því, að þessi samtök, hversu
óþroskuð sem þau voru, myndu þokast „eðli-
lega“ áfram í áttina að frelsi og nýsköpun.
Meira að segja kom fyrir sá atburður í
Moskvu árið 1905, cr lifað hefur sem klass-
ískt dæmi í sögu verkalýðshreyfingarinnar og
virðist hafa verið skapaður til þess að sanna,
jafnvel fyrir vantrúarmönnum, hversu vel
kenning Rósu Luxemburgs um hið meðfædda
frelsisafl öreiganna væri grundvölluð. Leyni-
lögregla keisarastjórnarinnar, Okhrana, ákvað
að hvetja lil stofnunar verkalýðsfélaga í þeirri
von að forsprakkar leynihreyfingarinnar
myndu glepjast á því að taka virkan þátt í
starfsemi félagsins og á þann hátt ganga beint
í gildru leynilögreglunnar. Þá grunaði hins
vegar, hvað hér var á seyði, og komu hvergi
nálægt félaginu. Þrátt fyrir þennan uppruna
sinn varð þetta verkalýðsfélag brátt af eigin
hvöt að byltingarsamtökum, svo lögreglan
neyddist til þess að leysa það upp.
Síðan, eins og við öll vituin, hefur hin goð-
sagnakennda kenning um frelsandi afl öreig-
anna orðið að engu, alveg eins og hin kenn-
ingin uni óumflýjanleika framfaranna. Dæmi
síðari tíma um verkalýðsfélög nazistanna, svo
og verkalýðsfélög þeirra Salazars og Perons,
og í víðtækari skilningi öll þau verkalýðsfé-
lög, sem hafa verið kennd við stjórnarbót og
samvinnu, hafa nú loks sannfært flesta eða
alla um þetta, og jafnvel þá sem mjög voru
tregir til þess að viðurkenna að þetta gæti
átt sér stað fyrir úrkynjun kommúnismans
eina saman. Nú er hins vegar svo komið,
að hnignun þessarar goðsagnakenningar hlýt-
ur að vera augljós hverjum þeim, sem lætur
svo lítið að kynna sér ríkjandi ástand í heim-
inum utan síns eigin túngarðs. Hér er ekki
lengur um að ræða fámennan hóp verka-
manna, er njóta sérréttinda (hina svokölluðu
„aristókrata öreiganna“ í ríkjum heimsveldis-
sinna, sem þrifizt geta aðeins sökum arðráns
þess, sem framið er á nýlenduþjóðum), né
heldur hina óæðri liópa verkamanna, sem
standa út við jaðar framleiðslukerfisins (hina
svo nefndu Lumpenproletariat, eða „tusku-
öreiga“), heldur hina almennu stétt verka-
manna yfirleitt. í dag er ekki víst að sú til-
raun, sem lögregla rússneska keisarans gerði
árið 1905, hefði farið út um þúfur. Fyrir
marxista er ekki lengur neinn vafi á því hvaða
álvktun má af því draga: svipuð lífsskilyrði
leiða ekki lengur af sér sama eða sambærileg-
an hugsunarhátt. Stéttarvitund er ekki leng-
ur eðlilegur ávöxtur stéttaskiptingarinnar.
Allt frá þeim tíma að þetta ástand skapaðist,
allt frá því að verkalýðurinn um heim allan
hætti að eiga sér sameiginlegt frelsismark-
mið, hefur mannlegt líf fengið á sig nýjan
svip, bæði i andlegum og pólitískum skilningi.
Andlegur heimur verkalýðsins hefur leystst
upp og tekið á sig margvíslegar og ólíkar
mvndir. Hesturinn hans Carlos Cattaneos hef-
ur steypt riddaranum af baki sér og þotið út í
buskann. Verkamaðurinn, eins og við höfum
orðið vitni að og munum halda áfram að verða
vitni að, getur stefnt að hinum ólíkustu mark-
miðum; hann getur verið svikari eða trúr
fylgismaður, böðull eða fórnarlamb, eða ein-
faldlega, í löndum, sem njóta friðar og ríki-
dæmis, værukær Filistei, sem ekki á sér neina
hugsjón og nýtur tryggingar gegn atvinnu-
leysi, elli, sjúkleika og jafnvel gegn þeirri
hættu, að vátryggingarfélagið fari á hausinn.
I hinum fátækari löndum getur hann samt
enn, sökum hins pólitíska vanþroska síns,