Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 11

ÞORSTEINN ERLINGSSON
97
komu harðyrðum kvæðisins um Dani á
framfæri í Haínarblöðunum. Þeir Þor-
steinn sluppu samt með það, að háskóla-
ráð A'eitti formanninum skriflega ávítun og
skáldinu munnlega ofanígjöf. Hins vegar
færðu nokkurir íslenzkir stúdentar Þorsteini
gullbúna pennastöng úr fílabeini að kvæð-
islaunum og sýndu honum með því áþreif-
anlega, að þeir vildu gjarnan fá meira að
heyra.
Allt þetta uppistand, Raskhneykslið,
sem svo var kallað, gerði Þorstein Erlings-
son nafnkunnan á íslandi og átti sinn þátt
í því, að hann hafði varla geð til þess að
stunda áfram nám í háskólanum. Nú var
líka Garðstyrkur hans út runninn, og hann
þurfti að fara að vinna fyrir sér. En kvæð-
ið markaði að ýmsu öðru leyti merkileg
spor á þroskaferli hans. Fram að þessu
hafði ljóðlistin verið honum íþrótt og leik-
ur, leit að fegurð og hugfró, athvarfi frá
erfiðleikum og áhyggjum hversdagslífsins.
Hún hélt að vísu jafnframt áfram að vera
þetta alla tíð. En þarna hafði uppreisnar-
hugur Þorsteins brotizt fram í beiskri og
bersögulli ádeilu, og hann hlaut að finna
það sjálfur, að efnistök hans og stíll höfðu
grætt við þau átök. „Hneykslið“ hafði í
senn gert honum gramt í geði og fært hon-
um heim sanninn um, „hversu lagtækur
liðsmaður Ijóðadísin getur verið, hvort sem
i’ífa þarf einhvern gamla kofann eða koma
upp öðrum nýjum“ — eins og hann sjálfur
kvað að orði löngu síðar.
En Þorsteinn fór sér að engu óðslega,
þótt hann sæi hér fram á nýjar leiðir. Það
niá heita furðulegt, að enn skyldu líða fjög-
ur ár, áður en hann lét aftur til sín heyra.
Og þegar hann loks tekur að birta kvæði
í Sunnanfara 1891, fer hann ósköp hægt
af stað með þýð og lipur smákvæði, léttar
og gamansamar stökur. En á næstu árum
korna í því blaði og síðan í Eimreiðinni
hvössustu ádeilukvæði hans hvert af öðru:
Orlög guðanna, Arfurinn, Vestmenn, Skil-
málarnir, Á spítalanum o. s. frv., — en að
vísu samhliða öðrum og ljúfari ljóðum, þar
á meðal löngum köflum úr Eiðnum, sem
kom ekki í bókarformi fyrr en 1913.
Það væri allt of grunnt tekið í árinni að
segja, að kvæði Þorsteins Erlingssonar frá
árunum 1892—95 hefðu vakið almenna eft-
irtekt heima á Fróni, líkt og t. a. m. kvæði
Einars Renediktssonar frá þeim árum.
Miklu nær lagi væri, að þau hefðu farið
eldi um ])jóðina. Þau voru lesin og lærð
utanbókar, það var rætt um þau og rifizt
um þau, dáðst að þeim og hneykslazt á
þeim. Jafnvel dr. Jón Þorkelsson, ritstjóri
Sunnanfara, sem annars lét sér ekki allt
fyrir brjósti brenna, treystist ekki til þess
að flytja Orlög guðanna í blaðinu án þess
að láta nokkur afsökunarorð fylgja kvæð-
inu. Nú á dögum kann mönnum að finn-
ast fátt um þær fiOO krónur, sem Alþingi
veitti Þorsteini að skáldlaunum 1895, og
vitanlega var þetta hvorki mikill peningur
fyrir skáldið og því síður fyrir heilt lög-
gjafarþing að þreyta langar kappræður
um. En þess er samt að gæta, að tekjur
landssjóðs voru þá að krónutölu ekki nema
rúmur þúsundasti hluti af tekjum ríkis-
sjóðs nú á dögum, öll útgjöld mjög við
neglur skorin, þess háttar laun af landsfé
þá nauðafágæt og þingmenn dauðhræddir
við hvert fordæmi af slíku tagi. Og þetta
gerðist þó tveimur árum áður en Þyrnar
komu út í fyrsta sinn, auk þess sem kvæði
Þorsteins höfðu ekki einungis vakið að-
dáun, heldur líka andúð. Ef allt þetta er
haft í huga, ætti að vera ljóst, að þessi litla
fjárveiting var furðulegt vitni um þau ítök,
sem kvæðin höfðu eignazt í Islendingum
á örstuttum tíma.
Hér verður ekki reynt, enda er þess eng-
inn kostur í svo stuttu máli, að rekja lTam-
ar æviferil Þorsteins Erlingssonar né gera
skáldskap hans og ritum yfirleitt frekari
skil. En hitt er ekki úr vegi, að minna á
einstök atriði, sem áttu drýgstan þátt í því,
að kvæði hans frá Hafnarárunum skyldu
svo skjótlega komast, að heita mátti, á
hvers manns varir.
Þó að ádeihir Þorsteins á þjóðfélag og