Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 32

118
HELGAFELL
ef hann virðist á stundum hafa meiri mætur
á hryssunni, má ástæðan vera sú, að henni
getur hann brallað, ef hann langar til.
★
En hvað varðar þetta hagkvæmd landbún-
aðarins? Ekki neitt, að séð verði, en óbein-
línis kann það að jaðra við vandamálið.
Sú blanda ýmissa þjóðflokka af óvissum
uppruna, sem kallast norsk þjóð, hefur mót-
azt af náttúrufari og ævikjörum í nokkrar
þúsundir ára, unz kalla má, að margir straum-
ar hafi fallið í einn farveg. Og það kynlega
sambland af brattlendum, grýttum ökrum,
nábúakryt og arðlausu striti, sem kallast
norskur landbúnaður, hlýtur samt með ein-
hverjum hætti að hafa borgað sig, úr því að
hann hefur haldið lífinu í þessari þjóð jafn
niargar þúsundir ára. Og þessar margbreyttu
blöndur tvær köllum vér einu nafni Noreg.
Það ber og við, að sitthvað gott sprettur
upp af firnindunum einstöku sinnum. Mikið
langræði, torfært land og fannfergi á leiðum
kenndi mönnum til að mynda að ganga á
skíðum. íþróttin sjálfsagt aðfengin í fyrstu,
en hér hefur hún náð að þróast, af því landið
er svo örðugt umferðar. Þverlyndi og sjálf-
ræðisþörf hefur valdið nýju landnámi, frá
örófi vetra til þessa dags, og átt drjúgan þátt
í að þenja byggðina upp til fjalla. Um slíkt
landnám segir svo í nefndri áætlun um hag-
kvæmi landbúnaðarins:
„Ríkinu ber ekki að styrkja stofnun ný-
býla, sem eru ekki svo stór, að . .
I sömu áætlun segir og á þessa leið:
„ ... stækka búin, meðal annars á þann hátt
að gera eitt úr mörgum ..
Góð hugmynd og hagkvæm. Við skulum
þá vona, að norskir bændur hafi skipt um
skoðun og lát.i sér lynda að flytja saman í
hnapp.
Ýmislegt hefur áður verið prófað af líku
tagi og reyndar borið nokkurn árangur.
Forðum daga bar Haraldur hárfagri í brjósti
mikla hagkvæmdarhugsjón — og má þó vera,
að hann hafi einkum stefnt til þess að auka
vald sín sjálfs. Hugsjón hans rættist að
nokkru leyti, sem kunnugt er. Ilann gerði eitt
bú úr mörgum smáum. En sumir hleyptu á
haf út og námu land þar sem hann fékk
ekki við þá tjónkað: ísland. Og svo var að
sjá sem ísland væri ekki nógu kalt, því sum-
ir héldu enn lengra og fundu jökul mikinn
og opna fjörðu við rætur lians. Og þeir
kunnu að beita áróðurs-skreytni líkri sem
gjörðist löngu síðar og kölluðu jökul þenna
Grænland.
Nú mætti ætla, að vitleysa þeirra hefði
keyrt nógu langt úr hófi fram. Víst var það.
En þeir fundu Vesturheim — eins og fjalla-
bóndinn bjó til skíðin. Sæfararnir áttu ekki
rnesta sök á því, að fundurinn varð afdrifa-
laus. Móts við höfuðbólið Noreg var Island
smábýli og Grænland kot eitt. En á höfuð-
bólinu létu menn sig litlu varða, hvað kot-
bændurnir höfðu fundið. Má og vera, að
þeir hafi vænzt þess, eftir Grænlands nafninu
að dæma, að í Vínlandi væri einvörðungu
vatn . . .
Margar breytingar hefur borið að höndum
í sögu Noregs. Veðurlagsbreytingar, valda-
breytingar, verðfall og verðhækkun. En í
fyrri daga bar þessar breytingar ekki bráð-
ara að en svo, að mönnum gafst tóm til að
staldra við og ná áttunum.
Nú á dögum gerist allt skjótar. Við höf-
um séð dæmi um það.
Víðs vegar í Noregi stóðu bæir hátt til
fjalla, sem nefndir voru heiðarbýli. Á nítj-
ándu öldinni fækkaði veiðidýrum smátt og
smátt á fjöllum, og heiðarbúar gátu ekki
komizt af. Þá var að flytja til Vesturheims.
í lok síðustu aldar var timbur í háu verði.
Margir skógarbændur, sem áttu leigubýli
inni í skógi, fundu, að það var arðvænlegt
að láta jarðirnar vaxa skógi. Þá fóru bæ-
irnir I eyði, hundruðum saman, grjóthrúgur
og allt hvað þar var. Nú vex þar þykkur
skógur, og fólkið býr í Vesturheimi.
I bæði skiptin var um hagkvæmd að ræða.
En var þetta Noregi til hagsbóta?
Það var Vesturheimi til hagsbóta, hann
eignaðist margar þúsundir harðgerra og dug-
andi verkmanna. En mikið fór í kostnaðinn.