Sveitarstjórnarmál - 01.02.1988, Qupperneq 36

FRÆÐSLUMÁL
Guðniuiidur Magnússon, fræðslustjóri Austurlands:
Framhaldsnám í dreifbýli
Með setningu fræðslulaganna á
árinu 1907 var stigið eitt stærsta
framfaraspor í sögu þjóðarinnar.
Reynt var að tryggja með lögum,
aö allir hlytu menntun og kennslu í
undirstöðugreinum. Framhalds-
skólar voru stofnaðir, og framsæk-
ið fólk sótti þá, eftir því sem fjár-
hagur og aðrar aðstæður leyfðu.
Hinu er svo ekki að neita, að alltof
mörg efnileg ungmenni sátu eftir
með sárt enni beinlínis vegna
fátæktar.
Þetta er að mestu liðin tíð.
Við lifum á tölvu- og tækniöld, og
bókvitið verður í askana látið, hvort
sem okkur líkar það betur eða verr.
Fáir læra nú til lífstíðar. Þekking
og viðhorf breytast ört. Stöðnun og
atvinnuleysi vofir yfir þeim, sem
ekki skilja nauðsyn endur- og fram-
haldsmenntunar. Sem betur fer
hefur aðsókn í framhaldsnám stór-
aukizt á næstliðnum 40 árum.
( lok síðari heimsstyrjaldarinnar
voru 1500 framhaldsskólanemar á
(slandi, en um 15000 árið 1984!
Þessi þróun mun halda áfram,
og henni verður að mæta með við-
eigandi ráðstöfunum.
Spurningin er þessi: Hvernig er
hægt að skipuleggja framhalds-
nám þannig, að sem flestir geti
stundað það?
Það er alveg Ijóst, að nokkrar
menntastofnanir á víð og dreif um
landið leysa ekki þennan vanda að
öllu leyti. Það verður að leggja
sífellt meiri áherzlu á það, að fólk
geti stundað framhaldsnám jafn-
hliða störfum sínum. Með öðrum
orðum: Það á að færa menntunina
heim í hérað, skólann til fólksins,
enda er hann orðinn til fyrir það, en
ekki öfugt. Það er með skólann
eins og kirkjuna. Hann er ekki að-
eins hús, heldur fyrst og fremst
fólk!
Þetta leiðir hugann að dreifbýli.
Menn tala sífellt um fólksflótta það-
an í þéttbýli og að þá þróun verði
að stöðva. Mikið rétt. En einn
veigamesti þátturinn í því er að
stórauka möguleika til framhalds-
og endurmenntunar heima í héraði.
Þetta á við allar starfsstéttir. Ég tek
kennara sem dæmi, því að þar
þekki ég bezt til.
Skólinn lýtur sömu lögmálum og
aðrir vinnustaðir. Yfir honum vofir
einangrun og stöðnun, fylgist hann
ekki með þjóðfélagsbreytingum.
Til skólans eru geröar kröfur um
að sinna nemendum á öllum
þroskastigum, og til þess þarf
menntun, þekkingu og leikni.
Kennsluaðferðir og viðhorf í upp-
eldismálum hljóta að breytast eins
og annað í þjóðfélagi, sem er og á
að vera í sífelldri þróun.
Möguleikar kennara til fram-
haldsnáms hafa að mestu leyti ver-
ið bundnir við Reykjavík eða
útlönd. Af þessu hefur leitt tvennt:
Annars vegar það, að þeir tiltölu-
lega fáu kennarar í dreifbýli, sem
farið hafa í framhaldsnám, hafa
margir hverjir ekki skilað sér aftur til
heimabyggðar, og svo hins vegar
það, að mikill fjöldi kennara hefur
ekki treyst sér í framhaldsnám
vegna kostnaðar og fjarlægðar frá
heimabyggð. Lögin um orlof
kennara leysa ekki þennan vanda
nema að litlu leyti. Þau ætti að
endurskoða með það markmið í
huga að skylda kennara til endur-
og framhaldsmenntunar þeim að
kostnaðarlausu. Góð menntun
kennara og virðing þings og þjóðar
fyrir starfi þeirra er forsenda æski-
legrar þróunar í uppeldis- og skóla-
málum yfirleitt.
Háskóli á Akureyri er vissulega
spor í rétta átt.
En meginmál dreifbýlisins er að
koma á fót vel skipulögðu fram-
haldsnámi úti í fræðsluumdæmun-
Greinarhöfundur, Guðmundur Magnússon, fræðslustjóri, á skrifstofu sinni á
Reyðarfirði.
30 SVEITARSTJÓRNARMÁL