Helgafell - 01.12.1955, Qupperneq 115

Halldór Kiljan Laxness
fær bókmenntaverðlaun Nóbels
Halldór Kiljan Laxness hefir nú þegið bókmenntaverðlaun
Nóbels, en ritsafn hans mun smám saman verða þýtt á margar
tungur. Bagalegt er á þessum tímamótum í ævi Halldórs og
íslenzkri bókmenntasögu að eiga ekki fjölþættari eða hlutlæg-
ari gagnrýni um þetta höfuðskáld en raun ber vitni til að fylgja
verkum hans úr hlaði og yfir á önnur mál. Erlendis verður meira
spurt en fyrr, hvað íslendingar skrifi og bækur lesnar fyrir þá
sök að vera íslenzkar.
Gagnrýni eins og sú sem ég hef í huga, ætti að standa
rótum í athugunum margra manna,- hitt getur samt ævinlega
verið sök sér, þó að menn taki lítið fyrir í einu, ef þeir skrifa
um mikinn höfund eins og Halldór: honum verða hvort eð er
ekki gerð full skil í einni grein. En víða gætti í heimsblöðunum
grunnfærinna og ruglkenndra dóma, þegar verið var að segja
frá verðlaununum og mætti okkur að nokkru leyti um kenna,
því að misjafnan fróðleik var um höfundinn að sækja í íslenzk
rit. Bók Péturs Hallbergs um Halldór ungan er hins vegar gott
rit, það sem það nær, en þó skortir þar um of almennar álykt-
anir af staðreyndum til þess að útlendir menn hafi eins mikið
gagn af henni og efni standa til. Væri nú vel, ef Nóbelsverðlaun
og aukin frægð Halldórs erlendis yrði til þess að minna okkur
á, að við eigum nokkuð vangert við höfundinn, en um leið við
bókmenntir okkar yfirleitt: mat okkar á verkum Halldórs hlýtur
jafnan að móta nokkuð skoðanir okkar á flestum nútíma höf-
undum hérlendum, hvað sem beinum áhrifum hans líður. Auk
þess verðum við í raun og veru alltaf að endurskoða að ein-
hverju leyti hugmyndir okkar á bókmenntum tungunnar, þegar
upp rís jafn-stórbrotinn höfundur og Halldór, og gerum það
ósjálfrátt. Hlutföllin breytast, en einstök skáldverk færast úr stað.
Hitt liggur svo í augum uppi, en kemur ekki þessum athuga-
semdum við, að þær bækur Halldórs, sem fjalla um liðnar aldir,