Helgafell - 01.12.1955, Page 118

Knudáge Riisager:
Hrollvekjandi hljómleikar
Fyrr eða síðar hlutu þeir að koma,
rafmagnshljómleikamir, með hljóm-
sveitarpall, en án hljóðfæra og hljóð-
færaleikara; og áheyrendur safnast í
hljómleikasal frammi fyrir tveimnr
risavöxnum hátölurum, er líkjast op-
um á loftræstingarpípum gufuskips,
en staðsettum uppi á náttborðslegum
og viðbjóðslega grámáluðum skáp
með leið'slum og hnöppum, sem til
nokkurrar furðu (og í ósamræmi við
al'lt annað) era lagðir flúri, sem minn-
ir á útskorin svefnher'bergishúsgögn
lélegrar tegundar.
Hljómleikar þessir voru haldnir í
Salle Gaveau, í París, í október s.l.,
og var 'þeim ætlað að kynna hljóm-
list framtíðarinnar og fyrirkomulag
hljómleika á komandi tímum.
Það eru þegar liðin allmörg ár síð-
an byrjað var að gera tilraunir með
hljóðfæri, sem stjórnuðust af raf-
magni, þannig að hljómarnir mynd-
ast með rafsveiflum og án þess síður
nákvæma ofhljóms, er flest hljóðfæri
hafa, sem hingað til era þekkt, og
veita hverju og einu þeirra sérkenni-
legan hljómblæ og eigindir. Slíkur
hrár rafmagnstónn og hér um ræðir,
er litarlaus, ef svo má segja, undar-
lega líflaus og þó óbilgjarn, og getur
verið margbreytilegur að styrk og
sveiflufjölda fyrir tilverknað vél-
rænnar stillingar. Alkunnugt er, að
hljómrænn tónn ákvarðast eftir al-
gildum og ákveðnum sveiflufjölda —
„normaltónninn“, sem myndar upp-
hafsstað allra annarra tóna hljóm-
sviðsins; og að frábrigði þessarar
eðlilegu stillingar eru nefndir „falskir
tónar“. Sá grunntónn, sem ekki hefur
— eins og ákveðið er með’ tóninn A —
870 sveiflur á sekúndu, er falskur,
óhreinn. En með tilverknaði sveiflu-
möguleika rafstyrksins er nú hægt að
framleiða hijóma með hvað löngu eða
skömmu millibili sem verkast vill
milli hinna hreinu tóna, þ. e. a. s. A,
sem vísvitandi er látið hafa t. d. 866
eða 874 sveiflur á sekúndu, en af því
má sjá, að tónsvæði-útvíkkunin er
raunveralega ótakmörkuð, og að
tónafjöldinn innan venjulegra hálf-
nótubila áttundarinnar verður í raun
og sannleika ótölulegur.
Nú þegar útvarps- og hljóðmögn-
unartækni er komin jafn langt á veg
og raunin er, og þegar mögulegt er
orðið að framkalla hljóina beinlínis
með því að skrifa þá á hljómmyndun-
arræmur, hefur vaknað geysisterkur
áhugi í vissum tónskáldahópum fyrir
því að hagnýta þetta spánnýja
hljóma-hráefni og þau Idjóðfæri, sem
jafnframt verða til, í því skyni að
semja tónsmíðar yfir óma áður
óþekkts hljómheims og með hjálp og
hagnýtingu hinna næsta ótæmanlegu