Læknablaðið - 15.05.2004, Blaðsíða 75

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ARFUR JÓNS STEFFENSEN
sem út kom 1997, segir ritstjórinn, Desmond Slay, frá
íslenzkum handritum sem varðveitt eru í bókasafni
Trinity College, Dublin. Hafi þau um tíma verið í eigu
James Johnstone fornfræðings (antiquary). Um líf
hans sé lítið vitað nema það að hann hafi verið prest-
ur og ritari við Brezka sendiráðið í Kaupamannahöfn
1779 til 1782 og hafi síðan veitt sendiráðinu forstöðu í
fjarveru sendiherrans 1785 til 1786 og aftur 1789 til
1790. Ritsmíðar hans hafi verið gefnar út í Höfn 1780
til 1786 og hann titlar sig þá: Rector of Magheracross
in Ireland. Johnstone lézt á írlandi árið 1798. Des-
mond Slay segir, að Trinity College hafi keypt „John-
stone’s considerable collection of Icelandic manu-
scripts on 27 February 1800 ... (Library Minutes,
TCD MUN/LIB/2/l)“.
Ekki kemur fram hvort MS L-2-27 var meðal
þeirra handrita, sem seld voru og ekki er heldur vitað
hvernig MS 23 D 43 komst í bókasafn the Royal Irish
Academy.
íslenzk lækningahandrit og Henrik Harpestæng
í formálanum að ritum Harpestrængs segir Marius
Kristensen að af íslenzkum textum sem að hluta til
eða í heild megi rekja til Harpestrængs séu þessir
þekktir:
Kafli úr lækningabók frá síðasta hluta þrettándu
aldar fenginn úr handritinu A.M. 655 XXX Qv. og út-
gefinn af Konráð Gíslasyni í Kaupmannahöfn árið
1860 (Fire og fyrretyve for en stor deel forhen utrykte
Pi'pver af Oldnordisk Sprog og Litteratur).
Kafli um læknisfræði í Alfræði íslenzkri sem Kr.
Kálund gaf út í Kaupmannahöfn 1908 (Islandsk En-
cyklopædisk Litteratur I. COD. MBR. AM 194,8v°).
íslenzka lækningabókin Codex Arnamagnæanus
434 a 12mo. frá síðari hluta 15. aldar. Kr. Kálund gaf
út í Kaupmannahöfn 1908 (Kongelige Danske Viden-
skabs Selskabs Skrifter 6 Række. Historisk-filologisk
Afdeling IV. Kjpbenhavn 1907)
Handrilið MS Royal Irish Academy 23 D 43 í
Dublin, sem fyrr var nefnt. Um það segir Kristensen:
„Bogen blev fundet for nogle ár siden af Edw. Gwynn,
fellow of Trinity College og Prof. Carl Marstrander
(nu i Christiania) har taget afskrift af den.“
í formálanum að læknabók Þorleifs Björnssonar
þakkar Larsen veittan stuðning og aðstoð, þar á með-
al Poul Hauberg lyfjafræðingi í Kaupmannahöfn „for
suggestions upon botanical questions.“ Hefir sú ráð-
gjöf að sjálfsögðu náð til ábendinga um það hvaða
jurtir er verið að fjalla um.
Poul Richard Hauberg var einn af ráðgjöfum
Kristensens við útgáfuna á ritum Harpestrængs 1908
til 1922 og hann hélt áfram rannsóknum sínum á nor-
rænum handritum fram eftir öldinni. Að honum látn-
um kom út ritið: Lægebpger med til tilknytning til
Henrik Harpestræng. Theriaca. Samlinger til Farma-
ciens og medicinens Historie.
Eftirfarandi textar, með skýringum Haubergs, eru
í ritinu:
U Lægebogen í Uppsala Universitetsbibliotek D
600. 8° - frá lokum 15. aldar,
AD Lægebogen í Thottske Samling 710. 4° - frá
miðri 15. öld og Det Arna-Magnæanske Haand-
skrift A.M. 819.4°-frál7. öld.
C Lægebogen i Ny Kgl. Samling 314 b. 4° - frá
lokum 15. aldar,
I Lægebogen i Det Arna-Magnæanske Haand-
skrift A.M. 45.4° - frá miðri 15. öld,
U1 Lægebogen i Uppsala Universitetsbibliotek D
600. 8°,
E Lægebogen i Gl. Kgl. Samling 3487. 8° - frá
byrjun 16. aldar,
F Lægebogen i Den Arna-Magnæanske Haand-
skriftsamling A.M. 188. 4° - frá miðri 16. öld,
G Lægebogen i Gl. Kgl. Samling 3487. 8° - frá
byrjun 16. aldar.
I þessu verki renndi Hauberg styrkari stoðum
undir þekkinguna á því, um hvaða jurtir er verið að
fjalla í norrænum lækningahandritum og það auð-
veldar allan samanburð. Þegar kemur að útgáfu
Læknabókar Þorleifs Björnssonar og orðaskýringum
með henni munu lesendur geta sannreynt að svo er.
Helztu heimildir
Blöndal LH, Jónsson V. Læknar á fslandi. Skrifstofa landlæknis lét
taka saman. Reykjavík: ísafoldarprentsmiðja MCMXLV.
Harpestræng H. Gamle Danske urtebpger, stenbpger og koge-
bpger. Udgivne for Universitets-Julilæets Danske Samfund
ved Köbenhavn ved Marius Kristensen. Kpbenhavn: H.H.
Thieles Bogtrykkeri 1908-1921. [Fprste Hæfte 1908, Andet
Hæfte 1909, Tredje Hæfte 1910, Fjærde Hæfte 1913, Femte
Hæfte 1915, Sjette Hæfte 1917, Syvende Hæfte 1921]
Larsen H. An Old Icelandic Medical Miscellany. MS Royal Irish
Academy 23 D 43 with Supplement from MS Trinity College
(Dublin) L-2-27. Utgitt for Fridtjof Nansens Fond. Det Norske
Videnskaps-Akademi i Oslo. Oslo: I Kommisjon hos Jacob
Dybwad 1931.
Harpestræng H. Liber herbarum udgivet af Poul Hauberg. Kpben-
havn: Bogtrykkeriet Hafnia (Carl Kretzschmer)1936.
Hauberg P. Lægebpger med Tilknytning til Henrik Harpestræng
Kpbenhavn: Theriaca. Samlinger til Farmaciens og
Medicinens Historie. Hefte XXII Udgivet af Dansk Farma-
cihistorisk Selskab. Juni 1982.
Geschichte der Botanik. Studien von Ernst H. F. Meyer. Königs-
berg: Verlag der Gebriider Borntrager. Erster Band 1854.
Zweiter Band 1854. Dritter Band 1856. Vierter Band 1857.
Nachdruck. Amsterdam: A. Asher & Co. 1965.
Steffensen V. Hippokrates. Faðir læknisfræðinnar. Saga hans og
hippokratisku læknisfræðinnar, ásamt þýðingum á víð og dreif
úr ritum hans. Reykjavík: Bókaútgáfan Norðri 1946.
Mírmanns saga. Edited by Desmond Slay Editiones Arnamagnæ-
anæ Scries A, vol. 17 CopenhagemC A Reitzels Forlag 1997.
Durant W. The Story of Civilization: 4 A History of Medieval
Civilization - Christian, Islamic, and Judaic - from Constan-
tine to Dante: A.D. 325-1300.
Grimberg C. Verdenshistorien 5. bindi: Folkevandringeme og 6.
bindi: Korstogstiden. Kpbenhavn: Politikens forlag 1966.
Encyclopædia Britannica. A New Survey of Universal Knowledge.
Encyclopædia Britannica. Chicago: William Benton, Publis-
her 1965.
Encyclopædia Britannica Online Copyright © 1994-2001 Encyclo-
pædia Britannica Inc.
Lyons AS, Petrucelli RJ. Medicine. An illustrated History. New
York: Abradale Press 1978.
Rutkow IM. Surgery. An illustrated History St. Louis: Mosby
1993.
Læknablaðið 2004/90 439