Læknablaðið - 15.05.2004, Síða 76

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ÍÐORÐAPISTILL 166
Eldri verkefni
Jóhann Heiðar
Jóhannsson
johannhj@lamIspitali.is
UmfjÖLLUN UM exposure í undanförnum pistlum
hefur ýtt til hliðar ýmsum verkefnum sem verið hafa
í biðstöðu, hvað varðar umfjöllun og úrlausn, í langan
líma. Reyndar er það svo að ýmsum íðorðaverkefn-
um er svarað að bragði í síma eða með tölvupósti og
mörg af þeim svörum rata aldrei inn í pistlana. Öllum
svörum, nema einföldustu uppflettingum í prentaða
safninu, er þó á einhvern hátt haldið til haga. Hug-
myndin er að þessi verkefni og úrlausnir þeirra verði
að lokum hluli af endurskoðaðri útgáfu íðorðasafns
lækna. I pistlunum birtast umfjallanir og úrlausnir,
sem undirritaður vill vekja athygli á og telur að eigi
almennt erindi til lækna, og einnig ýmis konar beiðn-
ir um athugasemdir eða aðstoð. Rétt er að ítreka að
viðbrögð lækna við tillögunum eru mikils virði, ekki
síst þegar tilteknum tillögum er hafnað og útskýrt er
hvers vegna þær gefa ekki rétta mynd af fyrirbærinu.
Um smekk má svo endalaust deila.
Capsule enteroscopy
Helgi Sigmundsson, læknir, sendi tölvupóst frá Banda-
ríkjunum og spurði hvort til væri íslenskt heiti á nýrri
rannsóknaraðferð sem beitt væri í meltingarlækning-
um, video capsule enteroscopy eða capsulc entero-
scopy. Helgi sagði frá því að aðferðin hefði verið
viðurkennd til rannsókna á blæðingum af óþekktum
uppruna í meltingarvegi og gerði hann ráð fyrir að
ábendingum myndi fjölga þegar notagildið kæmi
betur í Ijós. Til dæmis mætti fylgjast með afdrifum
ígrædds smágirnishluta og staðsetja bólgubreytingar í
ýmsum útbreiddum sjúkdómum í meltingarvegi.
Heiti á þessari rannsókn fannst ekki í íðorðasafni
lækna og beðið var um nánari lýsingu.
Aðferðarlýsing
Lykiltækið er örsmá, einnota myndavél, sem sjúkling-
urinn gleypir og er látin taka röð mynda af slímhúð
meltingarvegarins á leið sinni niður að endaþarmsopi.
Vélinni er komið fyrir í hylki, capsule, sem vegur um
4 g og mælist um 2,5 sm á lengd. Auk myndavélarinnar
inniheldur hylkið rafhlöður og ljósgjafa þannig að taka
má litmyndir af landslagi meltingarvegarins. Vélin er
virkjuð eftir inntökuna og mun eftir það geta tekið
tvær litljósmyndir á sekúndu meðan rafhlaðan endist.
í hylkinu er einnig sendir, sem sendir myndirnar
jafnóðum til móttökubúnaðar sem komið er fyrir á
sjúklingnum í belti eða beisli. Eftir að myndatökunni
er lokið má hlaða myndröðinni inn í tölvu og skoða
myndirnar á skjá til að leita uppi sjúklegar breytingar.
Jóhann Heiðar er læknir á
Landspítala Hringbraut.
Garnaspeglun
Fyrstu viðbrögð undirritaðs voru þau að þýða orð-
hlutana hvern fyrir sig. Enteroscopy verður þannig
garna- eða þarniaspcglun og video capsule entero-
scopy gæti þá fengið heitið niyndhylkisgarnaspeglun
eða garnaspcglun með myndhylki. Hylkið má með
sama lagi nefna myndhylki eða speglunarhylki. Skoð-
un tiltekinna hluta meltingarvegar má einnig gefa til
kynna með viðeigandi tilbrigðum í aðgerðarheitinu,
magaspeglun með myndhylki og ristilspeglun með
myndhylki og almennt má nefna aðgerðina mynd-
hylkisspeglun.
Holsjárhylki
Ásgeir Theódórs, meltingarsérfræðingur, fékk veður
af umræðunni og rifjaði upp fyrri umfjöllun urn ís-
lensk heiti á scopia (Læknablaðið 1997; 83: 690).
Fram kom þá að íslenska orðið speglun væri almennt
viðurkennt og rnikið notað, þó ekki væri það eðlis-
fræðilega hámákvæmt. I þeirri umræðu var einnig
rætt um almenna heitið á því tæki sem notað er,
scope, og fram komu heitin -sjá, til dæmis augnsjá,
eyrnasjá og nefsjá, og holsjá. til dæmis magaholsjá
fyrir gastroscope og smáholsjá fyrir miniscope.
Að þessu sögðu vildi Ásgeir nefna hylkið holsjár-
hylki og rannsóknaraðferðina mjógirnisranusókii ineð
holsjárhylki. Um það er ekki nema gott eitt að segja.
Kransæðaheilkenni
Guðmundur Þorgeirsson, hjartalæknir, hafði sam-
band og óskaði eftir umfjöllun um nýtl hugtak. acute
coronary syndrome. Undirritaður sá engin vand-
kvæði á því að þýða orðrétt og nefna fyrirbærið brátt
kransæðahcilkenni.
Nýjar og sértækar rannsóknaaðferðir leiða stund-
um til þess að skilgreining vel þekktra sjúkdómsfyrir-
bæra er tekin til endurskoðunar og að áður viðtekin
heiti duga ekki til að lýsa samfelldum sjúkdómsferli.
Ymis klínísk fyrirbæri eru flokkuð að nýju og hver
undirflokkur verður að fá viðeigandi heiti, þannig að
ljóst sé hvað við er átt í fræðilegum samanburði.
Kransæðasjúkdómurinn, coronary heart diseasc, er
eitt dæmið um slíkt. I þeim sjúkdómi leiðir kransæðar-
mein, oftast æðakölkun og blóðsegi, til blóðþurrðar,
ischemia, í hjartavef. Helsta einkennið er brjóstverk-
ur, hjartaöng, og alvarlegasta afleiðing umtalsverðrar
blóðþurrðar er frumudauði í hjartavöðva, eða svonefnt
fleygdrep, infarct. sem getur að lokum dregið sjúk-
ling til dauða. Klínískar rannsóknir, svo sem hjarta-
línurit og lífefnamælingar á blóði, gefa til kynna að
ferlinum frá brjóstverk til fullmyndaðs fleygdreps
megi skipta í mismunandi stig. Hugmyndin er sú að
hvert stig gefi til kynna ákveðinn sjúkdómsframgang
og vísi til þeirra meðferðarúrræða sem best eiga við.
Heitið brátt kransæöaheilkenni á því að gefa nýja sýn
á samfelldan sjúkdómsferil en ýmis undirheiti, sem
ekki verða rædd hér, munu síðan afmarka einstök
stig hans.
440 Læknablaðið 2004/90