Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2002, Blaðsíða 5

Á leið til móðurlandsins:
Femínísk fræði á nýrri öld
í frægri grein sinni „Femínísk gagnrýni í auðninni“ spyr Elaine Showal-
ter hvenær Jeremíasar hugmyndafræðinnar verði þess megnugir að leiða
mannkvmið burt frá „Egyptalandi kvenlegrar undirokunar“ til hins fyrir-
heitna lands húmanismans. Þessi íróníska en um leið alvöruþrungna
spuming dregur fram þann grundvallarvanda femínisma að vera hvort
tveggja í senn viðbrögð og andóf við ríkjandi hugarfari en um leið við-
leitni til að læra eitthvað varanlegt um þá menningu sem hingað til hef-
ur að mestu verið haldið úti í auðninni, kvennamenningu.
Auðnin er sterk myndlíking um femínisma og gefur í skyn einangrun
og jaftivel útskúfun. Auðnin er villt og utan siðmenningarinnar. Hún
hefur löngum verið skilgreind sem myrkt meginland, en hún er líka víð-
áttumikil og þrengir ekki að, uppspretta reynslu, upplifunar og dul-
mögnunar. Auðnin er staður hinna hlæjandi Medúsa sem Héléne Cixous
hefur skrifað um og kvenskærahða Móníku Wittig. Showalter orðar það
svo að markmið kvenna sé að skrifa sig út úr þröngum vistarverum
feðraveldisins og halda í ferðalag til móðurlands frelsaðra langana og
kvenlegs trúverðugleika.
Að skrifa sig frá karlveldinu er líka eitt megineinkenni verka Judith
Buder annars þekkts femínista og eins höfunda þessa hefris. Butler and-
mælir hvers kyms eðlis- eða upprunahugmyndum um kvenleika eða
kvenlegt kyngervi. Hún gengur meira að segja svo langt að draga í efa að
konur eigi sér nokkra sjálfsmynd eða sjálfsskilning eiginlega, óháð þeirri
valdabyggingu samfélagsins sem þær eru sprottnar úr. Kenningar But-
lers hafa gert hana að einum umdeildasta og kannski rógbornasta fem-
ínista samtímans.
Vissulega hefur margt gerst á þeim árum sem liðin eru síðan þær Sho-
walter og Butler settu fram kenningar sínar. Umræðan innan og um
femínisma hefur sjaldan verið frjórri en nú. Femínismi er ekki aðeins
stór og sjálfsagður hluti af mannréttindabaráttu heldur einnig og ekki
3