Þjóðlíf - 01.10.1988, Blaðsíða 36

MENNING
fyndist um hjónaband Jackie Kennedy og
gríska skipakóngsins Onassis. Magnúsi
Kjartanssyni fannst einkalíf þeirra ekki
koma sér við.
Inn í þetta andrúmsloft kom Kristnihald
undir jökli, fyrsta skáldsaga Halldórs Lax-
ness í rúman áratug. Viðtökurnar voru dálít-
ið kúnstugar og þegar blaðað er í ritdómum
frá haustinu 1968 er eins og gagnrýnendur
viti ekki alveg hvernig þeir eigi að taka þess-
ari bók.
í Alþýðublaðinu talar Ólafur Jónsson um
þessa „kvenmynd (sem) býr að baki allri sög-
unni, veruleikinn á bakvið aðrar hillingar og
heimspeki hennar. Ef til vill er þessi saga
einkum og sér í lagi um kvennamál og
kvennafar.“ Og hann spyr hvort þetta sé
„góð bók eða vond bók? Má það ekki einu
gilda, hún er eftir Halldór Laxness."
í Mogganum verður Jóhanni Hjálmar-
ssyni nokkuð tíðrætt um skírskotanir í sam-
tímaviðburði eins og Víetnamstríðið en að
öll sé sagan þó í anda einhvers konar absúr-
disma þar sem „das ewig weibliche" (hin ei-
lífa kvenmynd) svífi yfir vötnum. Jóhann
segir að Kristnihaldið sé „frjóasta og marg-
brotnasta skáldverk, sem lengi hefur komið
út eftir Halldór Laxness" og bendir á skyld-
leik þess við leikritin Dúfnaveislan, Prjónast-
ofan Sólin og Strompleikur.
í Pjóðviljanum segir Árni Bergmann að í
bókinni sé fátt um nýjungar frá hendi skálds-
ins. „Séra Jón er enn ein persóna f alllangri
röð taóista Halldórs" sem boða „gildi æðru-
leysis og góðvildar samfara andúð á kenning-
um, sérílagi þeim sem bjóða upp á resept til
að breyta heiminum". Þó telur Arni Jón vera
áhugaverðari en fyrirrennara hans, „miklu
líflegri og flóknari persóna". Og Árni segir
að Godmann Sýngmann sé „öðrum þræði
forkostuleg skopmynd af aladínsdraumi ís-
lendinga“.
Umbi og Úa (Sigurður Sigurjónsson og
Margrét Helga Jóhannsdóttir).
Skrýtið og skemmtilegt fólk
Og er þá kominn tími til að hefja spjallið við
dóttur skáldsins, Guðnýju, sem nú er að
koma verki föður síns til skila í nýju formi til
nýrra kynslóða. Af hverju valdi hún að kvik-
rnynda Kristnihaldið núna?„
Sagan er tímalaus og mér finnst hún stand-
ast ágætlega í dag. Þarna er til dæmis verið að
ræða um hraðfrystihús sem eru á hausnum
og ánægju Ameríkana af að drepa fátæka
bændur. Það eru þeir enn að gera í Nicara-
gua. Svo eru þarna sömu hipparnir sem
koma reglulega til að heimsækja jökulinn.
Þarna er líka glaðbeitti, hálffulli Islendingur-
inn Jódínus sem þykist vera skáld og er
montinn af eigum sínum. Þetta er allt til í
nútímanum.
Mér hefur alltaf fundist þessi saga til þess
fallin að setja hana á svið eða kvikmynda.
Þetta er fyrsta skáldsagan sem pabbi skrifar
eftir nokkur leikrit og hún ber þess merki,
hann hefur sviðið ennþá fyrir framan sig.
En aðalástæðan er sú að mér hefur alltaf
fundist þetta skemmtileg bók. karakterarnir
í henni liggja svo ljóst fyrir. Ég bað því um
réttinn til að kvikmynda hana um það leyti
sem ég ákvað að leggja fyrir mig kvikmynda-
gerð. Þess vegna heitir félagið Umbi. Þegar
okkur barst boð frá Þýskalandi um að gera
gamanmynd í félagi við þarlenda menn tókst
okkur að troða inn á þá Kristnihaldinu.“-
Menn hafa ekki verið á eitt sáttir um það
hvernig bæri að skilja þessa sögu. Hvernig
skilur þú hana?
„Þessi saga hefur svo margt að það má
skilja hana á minnst þrjá vegu. Það má skilja
hana sem kómedíu, sem þriller eða hroll-
vekju og loks sem sögu um skrýtið og
skemmtilegt fólk. Það var leiðin sem við
ákváðum að fara. En í sögunni er líka heil-
mikill boðskapur sem við reynum að halda til
haga.“-
Og hver er þá aðalpersónan í ykkar út-
gáfu?
„Það er Ua. Hún kemur í lok sögunnar og
bindur endi á hana. En fram að því er hún
aldrei langt fjarri. Það er oft minnst á þessar
konur sem borða aldrei, sofa aldrei og eru til
í allt, jafnvel klukkan þrjú um nótt. Umbi
gengur í gegnum alla söguna og Jón Prímus
er náttúrulega stór persóna en við ákváðum
að Úa væri aðalsöguhetjan."
Að trúa á jökulinn
- Pýðir þetta ekki að trúarlegar og heimspeki-
legar vangaveltur sögunnar lenda í öðru
sœti?„
Jú, þær eru skornar niður en fá samt að
vera með. Jón Prímus og Godmann Sýng-
mann eru þarna og þeir eru aðalandstæður
sögunnar. Þessir æskuvinir eru fulltrúar
tveggja andstæðra viðhorfa til þess hvernig
menn eiga að lifa lífinu. Jón ýtir undir allt
sem lífsanda dregur og hlakkar til að deyja
og hitta jólasveinana. Godmann Sýngmann
óttast dauðann, safnar eignum og stofnar
söfnuð sem dýrkar jökulinn. Þarna er verið
að gera grín að Moon-istum og öðrum slík-
um trúarhópum sem voru farnir að láta á sér
kræla þegar bókin kom út. Boðskapurinn
sem úr þessu verður er sá að því ríkari sem
rnenn verða þeim mun hræddari verða þeir
við tilhugsunina um að skilja við eigur sínar.
Svo er þarna dálítil mýstik, einkum í
kringum Úu. Það má taka henni á tvo vegu:
annað hvort fór hún aldrei heldur var alltaf á
staðnum eða hún var eins og henni er lýst,
rekur annað veifið hóruhús í Suður-Amer-
íku og hitt veifið nunna í klaustri. Úa er
Jódínus og Umbi leiknir af Ladda (tv.) og Sigurði Sigurjónssyni.
36