Þjóðlíf - 01.10.1988, Blaðsíða 11

INNLENT
Álver á leiðinni
Ætti að verða Ijóst í mars á næsta ári hvort álver
er hagkvœmt eða ekki, segir Friðrik Sophusson
fyrrverandi iðnaðarráðherra.
—- Það er stefnt að því að meginniðurstöður
viðræðna um hagkvæmni nýs álvers liggi
fyrir í mars á næsta ári, sagði Friðrik Soph-
usson fyrrverandi iðnaðarráðherra í spjalli
við Þjóðlíf um nýtt álver. Ef álver reynist
hagkvæmt væri hægt að hraða framkvæmd-
um þannig að nýtt álver tæki til starfa árið
1992. Þjóðlíf bað Friðrik segja sögu málsins í
stuttu máli:
— Forsaga málsins er í stuttu máli sú, að
haustið 1984 var gerður samningur við Isal,
þar sem gert var ráð fyrir husganlegri stækk-
un álversins væri það báðum aðiljum til hags-
bóta. Fljótlega kom í ljós að Alusuisse var
ekki í stakk búið til að vera eitt um hugsan-
lega stækkun álversins eða byggja nýtt.
Fyrirtækið stóð ekki vel og ætlaði að snúa sér
í ríkari mæli að úrvinnslu og draga úr hrá-
efnavinnslu. í framhaldi af því var skipaður
starfshópur undir stjórn Jóhannesar Nordal
til að leita leiða að koma íslenskri raforku í
verð. Nefndin hafði lokið að mestu leyti
störfum haustið 1987 og leitaði þá eftir kynn-
ingarfundum og viðtölum við ýms fyrirtæki
sem líklegustu voru til að hafa áhuga. Þessar
viðræður hófust í byrjun þessa árs, en þá
hafði ég sem iðnaðarráðherra kynnt for-
mönnum stjórnarflokkanna áformin. Við-
æðurnar enduðu með því að fjögur þeirra
lýstu áhuga sínum; Alusuisse, austuríska
fyrirtækið Austria Metall, hollenska fyrir-
tækið Alumined BV og sænska stórfyritækið
Grangers Aluminium.
— Þann fjórða júlí var skrifað undir sam-
komulag („Memorandum of Understand-
ing“) ríkisstjórnarinnar og þessara fyrirtækja
um það hvernig vinna skuli að hagkvæmniat-
hugun. Áður höfðum við látið fara fram for-
athugun á málinu. Samkomulagið er um
verkefnisstjórn fyrir hagkvæmniathugun-
inni. Þar eru fulltrúar þesasra fjögurra fyrir-
tækja og fulltrúar íslendinga, sem eru þei
sömu og voru í starfshópnum um málið,
enda um framhald á þeirra vinnu að ræða.
íslendingarnir er auk Jóhannesar þeir Guð-
mundur G. Þórarinsson, Geir A. Gunnlaugs-
son og Gunnar G. Schram. Þessir menn hafa
skipt með sér störfum í grófum dráttum.
Vinnan er sem sagt komin af stað og búið að
fjárfesta fyrir nokkra tugi milljóna í málinu.
Fjölmargir Islendingar koma síðan við sögu
forrannsókna og hagkvæmni athugunarinn-
ar eins og t.d. verkfræðistofa Sigurðar Thor-
oddsen og Hönnun h.f.
— Gert var ráð fyrir að málið yrði þannig
tilbúið að hægt væri að legga tillögur fyrir
alþingi í mars. Það á sálfsögðu við um mála-
tilbúnaðinn ef niðurstöðurnar verða jákvæð-
ar, — ef þær verða neikvæðar, dettur málið
einfaldlega upp fyrir að sinni.
Aðstæður kalla á stóriðju
— Það er mikill miskilningur að stórfyrir-
tæki bíði í biðröðum eftir því að komast í
stóriðju á íslandi. Það eru nógir um sam-
keppnina. Mér líst hins vegar svo á málið að
líkindi séu mikil og að tækifærið sé einmitt
núna. Álverðið er mjög hátt um þessar
mundir. Blanda er að komast í gagnið með
mikla umframorku og samdráttur á þorsk-
veiðum og breytingar á fiskvinnslu geta orð-
ið miklar á næstu árum. Allt þetta ýtir frekar
undir að málinu verði hraðað.
— Auðvitað er skilyrði að við fáum viðun-
andi verð fyrir raforkuna, og í því sambandi
vek ég athygli á lögum um Landsvirkjun, þar
sem kveðið er á um að ekki megi selja raf-
orku til stórfyrirtækja nema tryggt sé að sú
orkusala hækki ekki verð á innanlandsmark-
aði. Virkjanaframkvæmdir okkar eru einnig
háðar erlendum lánamörkuðum og greiða
þarf niður lán á 40 árum. Stefnan hefur verið
sú að greiða 1/20 hluta skuldar eins og hún
stendur á hverju ári, og með þeim hætti
greiðast lánin upp á um 40 árum. Stefnan
hefur einnig verið sú að lækka raforkuverð
til almenningsnota um 3% á ári til aldamóta.
Og síðustu árin hefur raforkuverðið lækkað
enn meira.
— Þensluáhrifin eru samkvæmt mínum út-
reikningum hverfandi lítil miðað við þá fjár-
festingaraukningu sem átt hefur sér stað hér-
lendis á undanförnum. Álverið verður í eigu
erlenda aðilja og eignaaukningin er í því
sambandi ekki okkar íslendinga. En virkjan-
irnar eru það hins vegar. Heildarfjárfesting
hé á landi árið 1988 er áætluð 45,8 milljarðar
króna og er talin nema 1% samdrætti miðað
við árið 1987. En það ár var aukningin 15.6%
meiri að magni en fjárfesting ársins 1986. Ef
áætluð meðalfjarfesting áranna 1989-92 í
virkjunum og 90 þúsund tonna álveri er bor-
in saman við þessa heildarfjárfestingu sést að
hlutur hennar í heildarfjárfestingu nemur að
meðaltali um 1950 milljónum króna á ári, ef
erlendur virkjunarkostnaður er meðtalinn.
Hlutur í heildarfjárfestingu miðað við árið
1988 er aðeins 4.3% á ári, eða ríflega fjórð-
„Það er mikill misskilningur að stórfyrir-
tæki bíði í biðröðum eftir því að komast í
stóriðju á íslandi." segir Friðrik Sophus-
son, fyrrverandi iðnaðarráðherra í sam-
tali við Þóðlíf.
ungur af aukingunni milli áranna 1986 og
1987. Þannig eru hlutfallsleg áhrif þessrar
fjárfestingar á þjóðarbúskapinn mun minni
en ætla mætti við fyrstu sýn. Talið er að
framkvæmdirnar allar taki um fjögur ár.
— I stuttu máli má segja að fyrir íslenska
þjóðfélagið sé hagnaðurinn fólginn í hag-
kvæmni við orkubúskapinn, hagnaði af
orkuverði, framleiðslusköttum og vinnu-
laun. Margfeldiáhrifin eru síðan töluverð út í
þjóðfélagið.
Strangar
umhverfisverndarkröfur
— Álver í dag er allt annar hlutur en þegar
lagt var í álverið í Straumsvík. Nú eru ný
álver mun tæknivæddari, mengunin er marg-
falt minni og þar fram eftir götum. Mestu
munar um flúorið, sem flæðir ekki lengur út
úr álverunum, heldur er notað aftur og aftur
í lokuðu kerfum. Auðvitað gerum við kröfur
um fullkomnasta hreinsibúnað sem til er.
Áður en ég fór út úr iðnaðarráðuneytinu
höfðum við Guðmundur Bjarnason heil-
brigðisráðherra gert samkomulag um það,
að heilbrigðisráðuneytið kæmi inn í viðræð-
urnar við Isal um mengunina þar og ljóst er
að framhald verður á samvinnu ráðuneyt-
anna á þessu sviði. Það er auðvitað ljóst að
íslendingar hljóta að gera mjög strangar
kröfur um umhverfisvernd, sagði Friðrik að
lokum.
Óskar Guðmundsson
11