Þjóðlíf - 01.10.1988, Blaðsíða 56

ÞJÓÐFÉLAGSMÁL
„Ríkið verður að setja staðla
um elliheimili.“
Allt að 250 rúm hafa verið í notkun á Grund, þótt
einungis sé rekstrarleyfi fyrir 200. Forstöðumenn
einkaheimila velja sjálfir vistmenn, þótt ríkið greiði
þjónustuna. Reykjavíkurborg ekki staðið við
áætlanir um byggingu hjúkrunarrýmis.
Rætt við Skúla G. Johnsen borgarlækni.
fólk er á dvalardeildum verður það að greiða
megnið af eða allan lífeyri sinn í daggjöld, og
halda aðeins eftir þeim 5900 krónum, sem
allir aldraðir fá í vasapeninga. Um helming-
ur aldraðra á dvalarheimilum hefur einvörð-
ungu þessa peninga til umráða á mánuði.
Þegar heilsa fólksins versnar hins vegar og
það flyst á hjúkrunardeild, þá greiðir Sjúkra-
tryggingadeild Tryggingastofunnar dag-
gjöldin, en lífeyririnn rennur til fólksins
sjálfs. Okkur finnst það skjóta skökku við,
að rneðan fólkið hefur hugsanlega enn ein-
hver tök á að gera eitthvað og njóta lífsins,
þá á það enga peninga. Þegar það hefur hins
vegar misst heilsuna, og er jafnvel bundið við
rúntið, þá fær það fyrst peninga til umráða.
Margir hafa kvartað yfir þessunt reglum.
Annað vil ég nefna, og það er í sambandi
við niðurfellingu fastagjalds af sínta. Það
fólk, sent býr enn heima hjá sér eða í vernd-
uðum íbúðum, getur sótt um slíkt. Fólk, sem
býr hins vegar á dvalarheimilum, og vill fá
eigin síma inn í herbergi sitt, getur hins vegar
ekki fengið neina niðurfellingu. Lögin segja
til um, að þar sem almenningssímar eru
nærri, líkt og á dvalarheimilum, skuli niður-
felling ekki veitt. Allt aðrar regiur gilda um
fastagjald af sjónvarpi og útvarpi, sem
Menntamálaráðuneytið hefur á sínum snær-
um. Þessar reglur allar þyrfti að samræma og
endurbæta. Ótrúlega margir aldraðir þekkja
ekki réttindi sín eða þykja reglurnar torf, og
sækja aldrei um.“
— eh
Tekjulaus — allur
lífeyririnn í
sjúkrahúsgjald
69 ára gamall ekkill hefur 36.500 krónur á
mánuði frá Tryggingastofnun ríkisins í
ellilífeyri og tekjutryggingu. Aðrar tekjur
hefur hann ekki.
Hann verður að greiða 20 þúsund
krónur í leigu fyrir húsnæði sitt. ífebrúar á
þessu ári verður hann að fara á spítala. í
júlí missir hann allan ellilífeyri og tekju-
tryggingu, vegna þeirra reglna, sem gilda
um ellilífeyrisþega og sjúkrahúsvist. Hafi
ellilífeyrisþegi verið samtals fjóra mánuði
á spítala á síöustu tveimur árum rennur
lífeyrir hans allur í daggjöld frá og með
fimmta mánuðinum.
Þessi 69 ára gamli maður þarf að
greiða gjöld sín til hins opinbera og leigu
af húsnæði sínu, þótt hann sé nú orðinn
tekjulaus ...
„Það er fólk inni á hjúkrunardeildum, sem
alls ekki þyrfti að vera þar,“ sagði Skúli G.
Johnsen borgarlæknir í samtali við Þjóðlíf.
„Mikilvægur þáttur í allri öldrunarþjónustu
er það að meta þörf fólks fyrir þjónustu.
Þessi þáttur hefur verið vanræktur hér á Is-
landi, og því gerist það, að fólk fær ekki þá
þjónustu, sem hentar þörfum þess.
Árið 1982 var gerð úttekt á þörfinni fyrir
hjúkrunarrými í Reykjavík. Þá var áætlað,
að um 300 pláss vantaði. Gert var ráð fyrir
því að þeim yrði komið á laggirnar á fimm
árum. Þegar þessi fimm ár voru liðin, voru
aðeins komin 100 rúm af þessum 300, sem
gerð var áætlun fyrir, og jafnframt hafði
komið til ný þörf á hverju ári. Því vantar í
rauninni enn um 250-300 pláss, svo að þörf-
inni sé fullnægt.“
Ríkir þá ekki beinlínis neyðarástand í þess-
um efnurn?
„Ég vil helst ekki kalla nokkurn skapaðan
hlut neyðarástand. Mér sýnist hafa tekist að
koma í veg fyrir slíkt að verulegu leyti
Nú eru þess dæmi, að aldrað fólk hafi verið
flutt hreppaflutningum í aðra landsfjórð-
unga vegna plássleysis hér.
„Já, það er rétt, að slíks eru dæmi. Hins
vegar er ég ekki viss um lausn vandans sé
endilega fólgin í því að fjölga plássunum. Við
þurfum að gæta þess betur að í þeim pláss-
um, sem fyrir eru séu þeir, sem raunverulega
þarfnast þeirra, en ekki aðrir.“
Hvernig er hægt að tryggja það, aö rétt
fólk fái rétt pláss?
„Hérna komum við að kjarna málsins: Því
skipulagi á öldrunarþjónustu, sem þarf að
komast á laggirnar hér í borginni og annars
staðar á landinu. Hugntyndir hafa verið uppi
urn gagngerar breytingar allt frá árinu 1976,
en þær hafa því miður ekki fengið nægan
hljómgrunn. Fyrst og fremst þarf að breyta
því hver hefur ákvörðunarrétt yfir einstök-
uin plássum á dvalarheimilum og hjúkrunar-
deildum. Því þarf að koma til leiðar, að sá
aðili, sem framkvæmir matið á þörfurn hinna
öldruðu, sjái einnig um að úthluta plássun-
um. Með öðrum orðum: Að safna úrræðun-
urn á einn stað.
Nú er það hins vegar svo, að þeir sem reka
heimilin ráða því sjálfir hverjir fá þar pláss.
Ef um einkaheimili er að ræða, ráða opin-
berir aðilar engu um það, þótt þeir greiði
allan kostnað við heimilið. Raunar er skráð í
lögin um málefni aldraðra frá 1982, að svona
ætti þetta að vera. Samkvæmt þeim átti að
koma á fót öldrunarþjónustuhóp í hverju
sveitarfélagi. Því miður tókst ekki að koma
þessum hópum á fót af vissum ástæðum.
Samvinnan í hópnum hér í Reykjavík var til
dæmis ekki nógu góð. Eigendur plássanna
neituðu að afsala sér ákvörðunarrétti um
ráðstöfun þeirra. Vildu velja sjálfir sína vist-
menn.“
Telur þú að rétt sé að halda í það kerFi, að
einkaaðilar reki heimili fyrir aldraða, sem
ríkið greiðir síðan að öllu leyti?
„Ég held. að hið opinbera, sem greiðir
fyrir þjónustuna eigi að setja það sem skil-
yrði fyrir greiðslunni, að það fái sjálft að ráða
því hverjir fara inn á stofnanirnar. Einkaað-
ilinn láti þannig ákvörðunarréttinn í skiptum
fyrir greiðsluna. Ef ríkið hefur ekki vit á því
að setja slík skilyrði, þá er það sjálft heldur
ekki fært um að reka nein heimili.“
Hefur borgarlæknisembættið eftirlit nieð
því, að stofnanir fyrir aldraða í borginni séu
fullnægjandi?
„Eftirlitið er tvenns konar. Fyrst þurfa
stofnanirnar að sækja um starfsleyfi til
Heilbrigðisnefndar og síðan fylgist Heil-
brigðiseftirlitið reglulega með starfsemi
þeirra, aðbúnaði, hreinlæti og slíku. Einnig
er eftirlit með því af hálfu borgarlæknis að
stofnunin sé rekin í samræmi við það starf-
sleyfi, sem ráðherra gefur út. Það eftirlit er
fyrst og fremst í því fólgið. Engir staðlar eru
hins vegar til frá hinu opinbera. Fyrir nokkr-
urn árum kom til dæmis í ljós, að fjöldi starfs-
fólks er mjög misjafn á þessurn stofnunum.
Hann reyndist vera hlutfallslega mestur í
Hafnarbúðum en minnstur á Elliheimilinu
Grund. Á Grund mætti eflaust fjölga hjúkr-
56