Þjóðlíf - 01.10.1988, Blaðsíða 54

ÞJÓÐFÉLAGSMÁL
um króna. Rekstrarafgangur var um hálf
milljón. Forstjóri Grundar er Gísli Sigur-
björnsson, 81 árs gamall, og hefur hann
gegnt þeirri stöðu frá árinu 1934.
Grund hefur, eitt heimila með hjúkrunar-
þjónustu, ekki sótt um halladaggjöld til ríkis-
sjóðs. Til samanburðar má nefna, að halla-
daggjöld á hjúkrunardeild Hrafnistu námu
202 krónum á sjúkling á síðasta ári og um
1100 krónum á hjúkrunardeild Droplaugar-
staða. Auk þess vekur athygli, að Grund
hefur aldrei sótt um styrk til úrbóta frá Fram-
kvæmdasjóði aldraðra.
Þegar Elliheimilið Grund var reist árið
1928 var það eina heimilið sinnar tegundar í
Reykjavík og þótti leysa úr brýnni þörf. Enn
í dag eru 308 vistmenn á heimilinu.
„Það væri mjög slæmt ef Grund yrði lok-
að, sagði Hrafn Pálsson í samtali við Þjóðlíf.
„Þá myndi verða stórfelldur skortur á hjúkr-
unarrýmum í borginni.“
í áætlun, sem Reykjavíkurborg gerði árið
1982 var gert ráð fyrir um 300 hjúkrunarrým-
um fyrir aldrað fólk, sem reisa átti á fimm
árum. Árið 1987, þegar hjúkrunarrými þessi
áttu að vera tilbúin, var einungis 100 lokið.
Ýmsum þykir það undarlegt, að Grund
skuli leyft að starfrækja þjónustu í þeirri
mynd, sem nú er, og jafnvel borgarlæknir
viðurkennir að er úrelt. Sömuleiðis er það
vitað, að starfsfólk er þar hlutfallslega fæst af
öllum hjúkrunarheimilum á landinu, og
kvartað hefur verið undir þjónustuleysi,
þrengslum, og hjúkrunarskorti á heimilinu:
„Átta manna herbergi eiga ekki að vera
til. Mér fannst ég vera komin aftur í miða-
ldir,“ sagði aðstandandi aldraðrar konu á
hjúkrunardeild Grundar í samtali við Þjóð-
líf.
Flestir eru sammála um brautryðjenda-
hlutverk Grundar í málefnum aldraðra. Hins
vegar þykir mörgum, sem heimilið hafi ekki
sinnt kalli tímans í sambandi við úrbætur í
aðbúnaði vistmanna. Aðrir benda á, að
meðan yfirvöld, hvorki ríkisvaldið né
Reykjavíkurborg, geri ekkert í málinu, sé
ekki við forstöðumenn Grundar að sakast.
Þeir geri sitt til að bæta úr þeirri neyð, sem
skapast vegna skorts á hjúkrunarrýmum.
Hrafn Pálsson segir það tvímælalaust vera
hlutverk Reykjavíkurborgar að halda uppi
þjónustu við aldraða í borginni, eins og hvers
annars sveitarfélags.
Hrafn kvaðst ekki geta sagt til um hve
lengi þyrfti að notast við Grund í núverandi
mynd. Það treystir Skúli G. Johnsen borgar-
læknir sér ekki heldur til að fullyrða. Til
marks um það ástand, sem ríkir í þessum
efnum í höfuðborginni, er að þess eru dæmi,
að veikburða, aldrað fólk hafi verið flutt á
stofnanir í Stykkishólmi, Borgarnesi eða
Akranesi, þótt ættingjar þess væru allir bús-
ettir í höfuðstaðnum.
„Fólk á að vera á þeim stað, þar sem það
hefur alið aldur sinn. Það á ekki að eiga sér
stað nú á dögum að fólk sé hreppaflutt,“
Hrafn Pálsson: „Það þyrfti að fara oftar á
heimilin ...“
segir Rafn Sigurðsson forstjóri Hrafnistu í
samtali við Þjóðlíf.
Stéttaskipting
Flestir eru sammála um, að stórar stofnan-
ir fyrir aldraða í ætt við Grund og Hrafnistu
ættu að heyra fortíðinni til. Aðrir benda á,
að nauðsynlegt sé, að á sama stað séu hjúkr-
unardeildir og vistdeildir, líkt og á báðum
þessum stöðum, svo til þess þurfi ekki að
koma, að t.d. hjón skiljist að þótt annað
veikist eða eldist hraðar en hitt. Forstöðu-
menn bæði Grundar og Hrafnistu bentu á
þetta atriði í samtali við Þjóðlíf.
Á síðustu árum hefur verið komið á lagg-
irnar íbúðum sérhönnuðum fyrir aldrað fólk
víða um land. Deilt hefur verið um það hvort
slíkar ibúðir skuli vera til kaups eða leigu
fyrir hina öldruðu. í Kópavogi hefur verið
farin sú leið, að gefa öldruðum kost á ýmiss
konar eignarhlutdeild í íbúðunum. Hægt er
að leigja þær eða kaupa ýmist 25%, 50% eða
100% af íbúðunum. í Reykjavík hefur hins
vegar sú stefna verið tekin, að aldrað fólk
verði að kaupa íbúðirnar. Þær íbúðir, sem í
byggingu eru í borginni, m.a. við Garðast-
ræti eru langflestar til kaups. Bent hefur
verið á, að þetta kerfi geti leitt til stéttaskipt-
ingar.
„Ef íbúðirnar verða að mestu leyti til
kaups, hafa einungis fáir efni á að kaupa þær
og aðstaða allra hinna breytist lítið,“ sagði
einn viðmælenda Þjóðlífs.
Á elliheimilum sakir
örbirgðar
Viðmælendur Þjóðlífs eru sammála um
það, að betur þurfi að fylgjast með því af
hálfu hins opinbera, að aldrað fólk fái þá
þjónustu, sem það raunverulega hefur þörf
fyrir. Menn tala um, að alltof mikið sé um að
fólk sé inni á dvalarheimilum, sem alls ekki
þyrfti að vera þar, og gæti fyllilega séð um sig
sjálft með lítilsháttar aðstoð. Að sögn Þóris
S. Guðbergssonar, forstöðumanns ellimála-
deildar Reykjavíkurborgar, eru þess dæmi
að aldrað fólk sé inni á heimilunt af svon-
efndum „félagslegum aðstæðum“. Þá er ör-
birgð fólks slík og einstæðingsskapur, að það
á ekki í nein önnur hús að venda en fara inn á
heimili, sem ef til vill er gert fyrir fólk, sem er
rniklu meira lasburða en það sjálft. Nokkuð
mun vera um það, að sumra mati, að fólk sé
inni á hjúkrunardeildum, sem sé tiltölulega
hresst og þyrfti alls ekki á þeirri meðferð að
halda sem þar fer fram. Þykir mönnum það
skjóta skökku við að tiltölulega frískt fólk sé
á slíkum deildum á sama tíma og skorturinn
á hjúkrunarrýmum er viðurkenndur.
Skúli G. Johnsen telur að hið opinbera
verði þegar að efla það mat, sem það leggur á
vistþörf hvers og eins, svo að pláss séu nýtt
rétt. Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir, öldrunar-
fulltrúi f Kópavogi leggur sömuleiðis mikla
áherslu á þennan þátt starfsins.
Aldraðir greiða fyrir
spítalavist
Bent hefur verið á, að munur á kjörum
aldraðra íslendinga sé mikill. „Hvers eiga
þeir að gjalda, sem einungis eiga völ á plássi
á Grund meðan aðrir geta fengið huggulega
þjónustuíbúð," sagði einn af viðmælendum
Þjóðlífs. Samkvæmt upplýsingum Þóris S.
Guðbergssonar hefur um helmingur vist-
manna á dvalarheimilum einungis 5900
krónur á mánuði í ráðstöfunarfé. Þá peninga
fær fólkið í vasapeninga frá Tryggingastofn-
un.
Aldraðir eru sömuleiðis eina fólkið í þjóð-
félaginu, sem verður að greiða fyrir vist sína
á sjúkrahúsum. Hafi ellilífeyrisþegi dvalist
meira en fjóra mánuði samtals á sjúkrahúsi á
síðustu 2 árum, er lífeyrir hans tekinn sjálf-
krafa eftir það upp í hjúkrunargjöld. Sam-
kvæmt upplýsingum Þóris S. Guðbergssonar
mun vera nokkuð um það, að fólk hafi glatað
leiguíbúðum og fleiru, þegar það missti tekj-
ur sínar á þennan hátt og gat ekki staðið í
skilum. „Þetta eru mannréttindabrot,“ sagði
einn af viðmælendum Þjóðlífs. „Ég get ekki
séð, að þetta samræmist þvi boðorði íslensks
þjóðfélags, að allir eiga að hafa jafnan rétt til
heilbrigðisþjónustu án þess, að efnahagur
skipti þar neinu máli.“
Einar Heimisson
54