Þjóðlíf - 01.10.1988, Blaðsíða 46

MENNING
og tignarlegur að jafnvel Englendingarnir á staðnum minntust þess
ekki að hafa heyrt annað eins; nema kannski helst stríðshetjan sem
kvaðst ráma í það úr barnæsku sinni í byrjun aldarinnar að hafa
heyrt ekki ósvipaðar áherslur úr munni roskinna kvenna af aðal-
sættum, sem ekki er ólíklegt að hafi verið undir áhrifum af Viktoríu
heitinni drottningu.
Margir útlendu gestanna voru alveg æfir þarna í upphafi þings.
Okkur Sigfúsi var líka dálítið heitt í hamsi. Málið var þetta: Mann-
réttinda- og ritfrelsishreyfingin PEN gat ekki látið stjórnvöld í Suður
Kóreu hafa sig að fífli. Sumir vildu afþakka öll veisluboð yfirvalda
landsins, ganga út í mótmælaskyni þegar ráðamenn flyttu þingheimi
ávörp, boða til blaðamannafunda og fordæma framkomu stjórn-
valda í garð hinna fangelsuðu höfunda, sumir vildu að allir pökkuðu
saman og færu heim í fússi; þeir hófsamari vildu láta hreyfinguna
samþykkja vítur á yfirvöld og lágu fyrir þinginu nokkrar misharð-
orðar ályktanir. I það minnsta varð að koma í veg fyrir að Suður
Kóreumenn gætu notað þessa ráðstefnu einsog rós í hnappagatið,
auglýst lýðræðisást sína með því að bjóða til þessa ritfrelsisþings og
þannig breitt yfir þann ósóma hvernig höfundar ósammála stjórnar-
stefnunni eru leiknir.
En til að koma í veg fyrir að þinghaldið yrði lýðveldi gestgjafanna til
álitshnekkis, kæla niður hina útlendu gesti, tefldu heimamenn nú
fram áðurnefndum Kim með enskuna fínu. Pressan var á staðnum,
það var skrifað um þetta þing um allan heim, sjónvarpsmenn roguð-
ust um með sínar græjur, og hinum mikla Kim var sú ábyrgð á
herðum að koma í veg fyrir að þingið yrði þjóð og stjórnvöldum til
hneisu. Hann varð að róa menn, aftra þeim frá að ganga burt með
hurðaskellum og vera með stóryrði við blaðamenn, draga broddinn
úr þeim vítum og ályktunartillögum sem lágu fyrir þinginu, reyna að
fækka þeim og helst að koma í veg fyrir að nokkur slík yrði sam-
þykkt.
Og nú hófst mikið reiptog og þrætubókarlist. Móralskur þungi og
alvara þeirra guðslamba sem báru samvisku heimsins á herðum sér,
undir forystu New York skáldanna, andspænis mikilli ræðumennsku
og ísmeygilegri einlægni Kóreu-Kim. Á víxl voru fluttar ræður
þrungnar tilfinningum, og fór mörgum þingfulltrúum einsog alþýðu
manna á Alþingi er segir frá í Njálu: þótti ýmist vörn framar en sókn,
eða öfugt.
Nú er skemmst frá því að segja að ekki hafði Kóreu-Kim lengi talað
þegar ljóst varð að ekki yrði grundvöllur fyrir almennum samtökum
um að snúa baki við þinghaldinu eða gestgjöfunum. Næst tókst
honum að fá öllum hinum harðorðu ályktunartillögum steypt saman
í eina, þar á eftir drógust menn á að draga úr þeim allan broddinn og
stóryrðin, og á endanum var þeim breytt í almennt ákall eða bæna-
skjal til hans hágöfgi Roh Tae Woh forseta SuðurKóreu, sem hófst
einsog öll sönn bænaskjöl með miklu skjalli um forsetann, hans góða
framfarahug og gistivináttu. Hvort hann væri nú samt ekki til með
að líta í áttina til fimm af okkar minnstu bræðrum, sem væru skáld og
sætu í dýflissum hans háu stjórnar? Petta síðasta, að ályktunartillög-
unni var breytt í ákall eða bænaskjal, var samþykkt með eins at-
kvæðis mun á þinginu, í annarri talningu; fyrsta talning var jöfn og lá
við að þingheimur ryki í hár saman. Vegna mörghundruð ára slæmr-
ar reynslu íslendinga af bænaskjölum, studdum við héðan álykt-
unartillöguna, en biðum semsé ósigur einsog svo margir landar
okkar áttu eftir að gera í sömu borg næstu vikurnar. Ásamt ræðusn-
illd og sannfæringarkrafti Kims var önnur staðreynd sem lék nokkuð
hlutverk í þessari atburðarás, eða sú að Bandaríkjamennirnir höfðu
komið til Kóreu á undan öðrum þingfulltrúum. Viku áður en þingið
átti að hefjast var komin til Seoul Penklúbburinn í New York undir
forystu Susan Sontag, farinn að slá upp blaðamannafundum og hafa
í frammi stóryrði um stjórnvöld. Það var álit margra að þetta hafi
einungis orðið til að forherða ríkisstjórnina, enda móðgaðist hún í
það minnsta svo mikið að forsetinn sjálfur hætti við að flytja ávarp
við þingsetninguna, lét sér nægja að senda forsætisráðherrann og
menntamálaráðherrann. Fróðir menn um Asíuþjóðir segja að vilji
menn ná þar árangri í samningum eða diplómatískum þrætum, sé
aðferðin sú að verða því brosmildari og kurteisari sem meira er á þá
liallað eða bræðin sýður í þeim. Sá sem missir stjórn á skapi sínu, fer
að hrópa eða hafa í frammi stóryrði, er um leið að dærna sig úr leik
og búinn að tapa. Þetta vildu menn meina að Amen'kumennirnir
hefðu gert fyrir hönd allrar alþjóðahreyfingar-innar, í hennar
óþökk, er þeir komu með hávaða og látum á undan öðrum. Svo er
þess að gæta að hreyfingin er upphaflega runnin undan rifjum
breskra heiðursmanna, John Galsworthy og T.S. Eliot og slíkir
menn voru stofnendur. Séntilmennskan hefur alltaf átt að vera
aðferð klúbbsins, og fannst mörgum, einsog til dæmis Sir Francis
King, alheimsforseta Pen, að Ameríkanarnir hefðu hagað sér einsog
götustrákar í þessu máli. Svo er nú hitt að einsog flestum þjóðum
líkar Kóreumönnum illa að útlendingar séu að vandlætast útaf
þeirra innanríkismálum, og á það ekki síst við um Bandankjamenn.
Það var mál heimamanna þarna á staðnum að Kóreubúar hefðu haft
fátt gott útúr afskiftum Bandaríkjamanna af þessum heimshluta, og
að tillögur þeirra hefðu yfirleitt ekki borið vitni um mikla ást á
innfæddum; McArthur hershöfðingi vildi einsog mönnum er kunn-
ugt binda endi á Kóreustríðið á sínum tíma með þeirri einföldu
aðferð að varpa kjarnorkusprengjum á landið.
Eftir að ljós urðu úrslit atkvæðagreiðslunnar héldu nokkrar deildir
undir forystu þeirra frá New York sérstakt boð á hóteli niðrí bæ,
greinilega til höfuðs öðru samkvæmi sem einhvejir opinberir kór-
eskir aðilar efndu til á sama tíma. Boð Bandaríkjamannanna var til
heiðurs hinum fimm fangelsuðu höfundum og tveimur í viðbót sem
nýlega hafði verið sleppt. New York deildin hafði gert þessa sjö að
heiðursfélögum í sínum klúbbi, það er kallað að adoptera, eða
ættleiða. Þarna kom tæplega helmingur þingfulltrúa og hlýddi á
langar ræður frú Sontag og annarra Bandaríkjamanna, og svo var
mikið klappað þegar kynntur var í púltið einn sjömenninganna,
annar af þessum tveimur sem nýskeð hafði losnað úr fangelsi. En
hann náði ekki að tala lengi. Þegar hann var hálfnaður með bréf frá
hinum kunnasta af þeim fimm innilokuðu sem málið snerist um,
þarsem hann frábað sér fyrir alla muni samúð eða ættleiðingar hinna
amerísku félaga, hann vildi ekkert af þeirra vorkunn vita, þá fór
hljóðneminn úr sambandi og ekki heyrðist meira í honurn. Og þá
skálmaði kóreska skáldið úr salnum, draghalt og með ygglibrún, en
samkomugestir fylgdust stórundrandi með. „Svona er farið með þá í
fangelsinu“ sagði einn. „Nei, ætli hann sé ekki bara kommúnisti útaf
þessari fötlun“, sagði annar.
Heimsforsetanum, Francis King frá Englandi, þótti takast nokkuð
sæmilega að bjarga heiðri samtakanna úrþví sem komið var, með því
að tala einungis um málefni hinna fangelsuðu höfunda í ávarpi sínu
við lokaathöfn þingsins, sem var vel sótt af pressunni og fyrirmönn-
unum. Hann las upp ákallið sem sent hafði verið forsetanum og
sagðist treysta því að heimsókn Penfulltrúanna yrði til að flýta fyrir
greiðri lausn þeirra mála. New York búarnir og aðrir leiðtogar
andófsmanna höfðu óbeint verið að mælast til þess að þingfulltrúar
hlynntir ritfrelsinu hættu að þiggja veislu- og matarboð gestgjaf-
anna, svona til að sýna hinum fangelsuðu félögum stuðning, en
virtust ekki taka það mjög alvarlega sjálfir. í það minnsta var ekki
annað að sjá en allir væru komnir í lokahófið, sem borgarstjóri
Seoulborgar bauð til. Þessi borgarstjóri minnti á ónefndan reykvísk-
an borgarstjóra sem hefur fengið á sig orð fyrir að vera fyndinn,
nema hvað hinn austræni borgarstjóri lagði sig enn meir í framkróka
við að fá áheyrendur til að hlæja, lét sig ganga á ræðupúltið farast á
mis við stólinn þegar hann ætlaði að setjast. Og allir voru sáttir að
kalla þarna í lokahófinu, Kóreu-Kim, og New York búarnir, stríðs-
hetjur og greifynjur, allir saman; nema danirnir tveir Fi og By, sem
jafnan tóku tilmæli hinna gáfuðu Ameríkana alvarlega, og síðast
spurðist til þeirra í hungurverkfalli uppá herbergi.
sept1988
Einar Kárason
46