Þjóðlíf - 01.10.1988, Blaðsíða 5

ÞJÓÐFÉLAGSMÁL
Aldraðir á íslandi. Örbirgð og niðurlæging.
Frásögn og úttekt á málefnum aldraðra,
viðtöl o.m.fl.......................... 51
VIÐSKIPTI
Þeir fóru líka á hausinn!
I gjaldþrotahrinunni sem gengur yfir
íslenskt efnahagslíf er vert að minnast
sögunnar. Sagt frá tveimur gjaldþrota
mönnum; Skúla fógeta og
Thor Jensen .......................... 65
NEYTENDUR
Blekkingar og sölusálfræði. Tvíræðni í
verðmerkingum. Adolf Fi. Petersen skrifar
neytendaþátt...................... 71
UPPELDISMAL
Fanný Jónsdóttir umsjónarfóstra. Viðtal og
sagt frá samstarfi barnaheimilanna
Hálsaborg og Hálsakots og 6 ára
bekkjardeilda í Seljaskóla............. 75
Barnalíf............................... 49
Krossgáta ............................. 78
Af stælum skálda 43-46
Einar Kárason rithöfundur skrifar um
sögulegt Pen-þing í Kóreu en Einar sem er
formaður Rithöfundasambandsins var þar
á þingi ásamt Sigfúsi Bjartmarssyni og fleiri
sérstaklega frásagnarverðum skáldum.
Leiðciri
Vandaða samninga um álver
Nú er skammt í þaö að íslendingar þurfi að taka afstöðu til þess hvort þeir vilja ganga til
samninga um nýtt álver eöa ekki. Málið er þegar komið vel áleiöis og auðvitað fráleitt að ætla að
stööva málið á rannsóknarstigi áöur en vitaö er hvort hér er um hagstæðan kost að ræða eða ekki.
Ríkisstjórnin nýja getur heldur ekki aö órannsökuðu máli verið annað hvort með eða á móti
álverinu. Margir þykjast samt geta tekið hatramma afstöðu annað hvort með eða á móti, áður en
rannsóknum er lokið.
Hinn eðlilegi gangur málsins hlýtur að vera sá, að fslendingar afli sér allrar þeirrar þekkingar og
vitneskju sem hægt er að fá um málið, þeir dragi fram rök með og á móti, vegi þau siðan og meti og
taki þá afstöðu til málsins. Og einmitt nú fer fram hagkvæmnirannsókn og annars konar öflun
þekkingar um málið, sem ástæða er til að bíða með eftirvæntingu.
Að mörgu leyti eru aðstæður í dag margfait betri til að taka afstööu til nýs álvers en fyrir tuttugu
árum, þegar ákvörðunin um álverið í Straumsvík var tekin. í dag erum við reynslunni ríkari. Við
vitum að I samningum þurfa að vera skýr ákvæði um mengunarvamir, orkuverðið þarf að vera Ijóst
frá upphafi og kurteisleg samskipti og gagnkvæmur réttur þarf að vera tryggðurfrá upphafi þannig
aö ekki skapist tortryggni eða tilefni til leiðinda eins og verið hafa í samskiptum fslendinga við
Alusuisse.
Það er óneitanlega margt sem ýtir undir nýtt álver um þessar mundir. Fiskifræðingar telja að
draga þurfi saman þorskveiðar á næstu árum, jafnvel um 90 þúsund tonn á ári, þar sem
þorskstofnar þriggja ára samfellt séu í lakasta lagi. Ofan á þetta kemur að frysting I fiskvinnsluhús-
um er að verða úrelt atvinnugrein og fiskvinnslan líkleg til að krefjast minni mannafla á næstu
árum. Þannig verður þörf á viðbót inn í íslenska efnahagslífið. Þess utan eru þensluáhrif á
efnahagskerfið meö fyrirhuguðum framkvæmdum mun minni en ætla mætti, eins og fram kemur í
viðtali Þjóölífs við Friörik Sophusson fyrrverandi iðnaöarráðherra .
fslendingar framleiða nú þegar umframorku. Það er einnig Ijóst að eftir að Blanda verður komin í
full not verður um verulega umframorkuframleiðslu að ræða og með skynsamlegri orkuvæðingu til
viðbótar verður hægt með tiltölulega litlum tilkostnaði að framleiða orku fyrir mikla stóriðju.
Stóriðja eins og álver er auðvitað ekki „skemmtilegur“ kostur I atvinnulífi þessarar þjóðar á
tímum þar sem hvarvetna er lagt ofurkapp á lítil atvinnutæki þar sem ekki er minnsta hætta á
umhverfisröskun. En aðstæður eru sérstæðar hér á landi. Nýtt álver í dag á auk þess að vera
hættulítið, það á að vera hægt að komast hjá mengun og umverfisspjöllum.
Það er óneitanlega galli á samningum við erlenda aðila hversu mikil leynd hvílir yfirleitt yfir
samningagerð. Sömuleiðis er það ekki til að draga úr tortryggni meðal þjóöarinnar að fulltrúar
nokkurra stjórnmálaflokka eru algera útilckaðir frá því að fá upplýsingar um gang mála. Á þessu
verður að vera breyting.
Ef hagkvæmnirannsóknin leiðir endanlega í Ijós jákvæðar niðurstöður, skiptir mestu að vandað
sé til samninga sem aldrei fyrr. Þar þarf að vera tryggilega um hnúta búiö í samningum, ákvæði um
fullkomnar mengunarvarnir, góðan aðbúnað starfsfólks, eðlilegt orkuverð og þar fram eftir götum.
Hafa ber I huga að ef samningar komast á, verða örfá erlend stórfyrirtæki komin með sérstaka
aðstöðu í raforkukaupum; munu kaupa 60%-70% allrar raforkuframleiðslu landsins. Það segir sig
sjálft að (slendingar líta á málið út frá grundvelli sjálfstæðrar þjóðar. Og það þarf að vanda til
samninga eins og um milliríkjasamninga væri að ræða.
Ef rannsóknir leiða í Ijós að álver sé heppilegur kostur fyrir íslendinga, á að ræða um samningana á
opinskáan hátt — almenningur á rétt á því að vita um samningsatriði og hafa áhrif á samningana.
Það þarf vandaða samninga.
Óskar Guðmundsson.
Útj'cfandi: Félagsútgáfan h.f. Vesturgötu 10. box 1752. 121 Reykjavík. sími 621880. Stjórn Fclugsútgáf-
unnar: Svanur Kristjánsson, Björn Jónasson, Asgeir Sigurgestsson, Jóhann Antonsson. Pétur Reimar-
sson. Varamcnn: Árni Sigurjónsson. Brynjar Guömundsson. Framkvæmdnstjóri: Ólafur Sigurösson.
Ritstjóri Þjódlífs: Óskar Guðmundsson. Blaðamenn: Einar Heimisson. Kristján Ari Arason. Erlcndir
frcttaritarar: Arthúr Björgvin Bollason (Munchen), Ásgeir Friðgeirsson (London). Einar Karl Hara-
Idsson (Stokkhólmi), Guörún Helga Siguröardóttir (Finnland), Ingólfur V. Gíslason (Lundi), Jón Ásgeir
Sigurðsson (Nevv Haven). Ragnar Baldursson (Tokyo). Innlcndir frcttaritarar: Jóhannes Sigurjónsson
(Húsavík). Páll Ásgeirsson ((safjöröur), Sntári Geirsson (Neskaupstaöur), Sveinn Helgason (Selfoss).
Sctn. og 11. María Sigurðardóttir. Ljósmyndir: Marissa Arason. Auglýsingastjóri: Porkell Steinar Vikt-
orsson. Auglvsingar: Höröur Pálmarsson. Skrifstufustjóri: Guörún Björk Kristjánsdóttir. Askriftar-
stjórnun m.m.: Kristinn H. Einarsson. Tölvuumbrot, fllmuvinna, prentun og hókband: Prentstofa G.
Benediktssonar Kópavogi. Áskriftasími: 621880. Auglýsingasímar: 26450 og 28149.
5